Жүйелік қателіктерді алып тастау және айқындау амалы

Бақылау барысында, түзелмейтін деп – жүйелік қателіктерінің барлығының алынуын айтады. Ескеру және жүйелі қателіктердің әсер етуін шығару, өлшем көмегімен дерекнама қателігінен басына дейін өлшеуге болады, анықталынған түзетулердің және өлшем нәтижесінің жіктелінуі, жүйелі қателіктердің баға шегі шығарылмайды.

Өлшемнің математикалық түрдегі нәтижесі мынадай:

Х_і=Х_и+∆_і+Ө_і

Мұндағы Х_і - өлшеу ауқымының белгісі

∆_і –і- кездейсоқ қателік

Ө_і – і- жүйелік қателік

Қат-қабатты өлшемнен кейін орташа арифметикалық белгілердің өлшем ауқымы мынадай түрмен беріледі.

Егер жүйелі қателіктердің барлық өлшемдері тұрақты болса, яғни

Ө:= Ө_і, онда

Х_і=Х_и+ ∆_і+Ө_і

Мұндай кезде, тұрақты жүйелі қателік қат-қабатты, өлшем көмегімен жояды. Олар арнайы жүргізілген өлшем процесін жоюы мүмкін.

Тұрақты жүйелі қателіктерді алып тастаудың мынадай әдістері бар:

- ауыстыру әдісі - әртүрлі әдісті салыстыру, теңнстіру өлшем ауқымының мәлім болған, ауқыммен ауысуымен орындалады, осы ахуал кезінде және өлшем шарасын қолданған кезде ешқандай өзгеріс болмайды. (міндетті түрде реттеуші тәсіл қажет);

- қарсы тұру әдісі – қарсы тұру әдісі кезінде екі рет мынадай болады, тұрақты қателік себептері қашанда әртүрлі, бірақ бақылау нәтижесінің заңды түрде әсер етуі мәлім;

- өтем қателігінің әдісі. Бақылау кезінде екі белгімен қаралады, орындалған, бірақ тұрақты жүйелі қателіктер әр нәтиже кезінде әртүрлі белгімен енгізіліп отырған;

- рандолизациялық әдісте өлшем ауқымы әртүрлі приборлармен өлшенеді, сонымен қатар ол өзара өтеп алады.

- кездейсоқ қателіктің түзелмейтін анализдік белгісі. Егер белгілер түзелмейтін кездейсоқ қателіктер белгілі бір заңдылықтармен кезектессе, онда ауыспалы жүйелі қателік қаралады. Егер келесідей белгі "+" кездейсоқ қателіктерде ауысады келесідей белгіге "-" немесе керісінше, онда монотонды өзгермелі жүйелі қателіктер бар болады. Егер белгі топтары "+" және "-" кездейсоқ қателіктерде кезектессе, онда периодтық жүйелік қателіктер бар болады.

- графикалық әдіс. Ол бақылау нәтижелерінде ауыспалы жүйелі қателіктерді табудың ең қарапайым бір әдісі болып табылады және еруші түзелмейтін белгі бақылау нәтижелерінің график құруын қорытындылайды. Графикте құрастырылған нүктелерде бір қалыпты қисық жүргізеді, өлшеу нәтижесінің тенденциясын білдіретін, егер ол бар болса. Егер тенденция анықталмаса, онда ауыспалы жүйелі қателікті жоқ деп есептейді.

- симметриялық бақылау әдісі. Бұл әдістің мәнін өлшеудің өзгертуші мысалы ретінде қарастырамыз, беру фунуциясының мынадай түрі бар у=kх+у₀, ондағы х,у – кіруші және шығушы шамасы өзгертушінің, k – коэффициент, қателігі оның уақыт бойынша сызық заңымен өзгереді; у₀ – тұрақты.

Жүйелі қателіктерді жою үшін шығушы шамасы у тең уақыт ішінде ∆t үш рет өлшенеді. Бірінші және үшінші өлшеулерде өзгертушінің кіруіне сигнал беріледі х₀ үлгілі әдіспен. Өлшеу нәтижесінде теңдік жүйесі пайда болады:

; ; .

Оның шешімі х мәнді береді, ауыспалы жүйелі қателіктен тәуелсіз, k коэффициентінің өзгеруі белгіленген:

.

- арнайы статистикалық әдіс. Бұған тізбектелген әртүрлілісі қатысты (Аббе критериі) дисперсиондық анализ және т.б.

Солардың кейбіреулерін нақтырақ қарастырайық.