Жылы макроэкономикалық даму

МАЗМҰНЫ

Кіріспе……………………………………………………………………………2

Р 2014 ЖЫЛЫ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ ЖӘНЕ

АҚША-КРЕДИТ САЯСАТЫ…………………………………………..………3

2014 жылы макроэкономикалық даму…………………………………………3

2014 жылғы ақша-кредит саясатыжәне инфляциялық үдерістер…………...6

Экономика дамуының сценарийлік нұсқалары және

Қазақстан Республикасының 2015 жылғы ақша-кредит саясаты……………...9

2015 жылы экономика дамуының сценарийлік нұсқалары…………………….9

2015 жылғы ақша-кредит саясатының құралдары…………………………….13

Орытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

Кіріспе

Әлемдік экономиканың жай-күйі және оның жұмыс істеу талаптары қазіргі уақытта тұрақсыз және түрлі бағыттағы болып бағаланады. Еуроаймақ жаңа экономикалық рецессия толқынының алдында тұр. Қытай, Ресей және нарықтары қалыптасу үстіндегі бірқатар елдер экономикасының өсу қарқынының баяулағанын көрсетіп отыр. Мұнайды экспорттаушы елдердің жағдайы мұнайдың әлемдік бағасының 2014 жылдың ортасынан бері байқалып отырған төмендеуімен қиындай түсуде. Сонымен қатар сақталып отырған геосаяси белгісіздік ғаламдық экономикадағы ахуалдың нашарлауына ықпал ететін тағы бір фактор болып табылады.

Осылайша, Қазақстан экономикасының 2015 жылы дамуына әлемдік қаржы және тауар нарықтарындағы құбылмалылықты және онымен байланысты капиталдың тұрақсыз ағындарын қоса алғанда, қолайсыз сыртқы факторлар әсер ететін болады.

Бұл жағдайда Қазақстан Республикасының ақша-кредит саясаты баға тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталатын болады. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі (бұдан әрі – Ұлттық Банк) қысқамерзімді теңгемен өтімділікті беру және алу бойынша ақша-кредит саясатының құралдар жүйесін кеңейтуді, сондай-ақ өзінің ішкі ақша нарығына қатысуын ұлғайтуды жоспарлап отыр. Өтімділікті беру және алу ашық нарық операциялары (Ұлттық Банктің бастамасы бойынша) және тұрақты қол жеткізу операциялары (банктердің бастамасы бойынша) арқылы жүзеге асырылатын болады. Бұл ретте кері РЕПО операциялары өтімділікті беру жөніндегі негізгі операциялар болады. Ұлттық Банк күш-жігерін нарықтық мөлшерлемелерді және олардың құбылмалылығын тиімді диапазонда ұстап тұру арқылы пайыздық саясаттың тиімділігін арттыруға салады.

Валюта саясаты Қазақстан экономикасының ішкі және сыртқы бәсекеге қабілеттілігінің арасында теңгерімді қамтамасыз ететін болады.

Ұлттық Банк сондай-ақ экономиканы дамытудың ықтимал сценарийлік нұсқаларының іске асырылуына қарай ақша-кредит саясатының баға тұрақтылығы жөніндегі негізгі мақсаты мен қаржы жүйесінің тұрақтылығына жәрдемдесу арасындағы теңгерімді қолдайтын болады.

Ақша-кредит саясатының шараларын іске асыру экономиканың орнықты ұзақмерзімді өсуі және инфляцияны нысаналы дәлізде ұстап тұру үшін жағдайларды қамтамасыз етуге бағытталған.

 

 

Тарау. Қазақстан Республикасының 2014 жылы

Макроэкономикалық дамуы және ақша-кредит саясаты

 

жылы макроэкономикалық даму

Қазақстанның экономикасы әлемдік қаржы және тауар нарықтарындағы белгісіз конъюнктура аясында тұрақты дамуымен сипатталды.

Дүниежүзілік банктің деректері бойынша, әлемдік экономика 2014 жылы 2,6%-ға өсті. АҚШ экономикасының өсуі 2,4%-ды құрады. Еуроаймақта 2013 жылғы 0,4%-дық құлдыраумен салыстырғанда 2014 жылы 0,8% болатын аздаған экономикалық өсу байқалды.

Экономикасының өсуі 7,4%-ды құраған Қытай экономикасын қоспағанда, нарықтары қалыптасу үстіндегі елдерде де экономикалық белсенділіктің баяулауы байқалды. Қазақстанның негізгі сауда әріптестерінің бірі Ресей Федерациясының экономикасында ішкі жалпы өнімнің (бұдан әрі – ІЖӨ) 2014 жылы өсу қарқының 0,6%-ға дейін баяулауы байқалады. Ресейдегі инфляция деңгейінің өсуі 11,4%-ды құрады.

ХФҚ деректері бойынша, әлемдік ІЖӨ-нің өсуі 2014 жылы бастапқы болжам 3,7% болған кезде 3,3%-ды құрады, ал 2015 жылы 3,5%-ға дейін көтеріледі.

Бұл аяда Қазақстандағы экономикалық белсенділік баяулады. 2014 жылы Ұлттық экономика министрлігінің алдын ала бағалауы бойынша Қазақстанның ІЖӨ 4,3%-ды құрады.

Бұл ретте, өнеркәсіптік өндірістің өсу қарқыны 2014 жылы 0,3%-ды құрады, бұл өңдеуші өнеркәсіптегі өнім өндірудің 1,0%-ға, оның ішінде тамақ өнімдері өндірісінің 2,9%-ға, жеңіл өнеркәсіп өндірісінің 3,7%-ға, мұнайды қайта өңдеу өндірісінің 2,5%-ға, минерал өнімі өндірісінің 3,5%-ға, қара металлургия өндірісінің 8,6%-ға ұлғаюы есебінен болды.

Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі өндірісінің өсуі 100,8%-ды құрады.

Тауар өндірісінің өсуі 2014 жылы 1,0%-ды, қызмет көрсету – 6,0%-ды құрады. Қызмет көрсетудің өсуі сауда көлемінің 9,0%-ға, ақпарат пен байланыс көлемінің 8,5%-ға және көлік пен қоймаға орналастыру көлемінің 7,0%-ға айтарлықтай өсуі есебінен қамтамасыз етілді.

Негізгі капиталға инвестициялар кәсіпорындардың меншікті қаражатының 22%-ға өсуі есебінен 3,9%-ға өсті, олардың үлесіне инвестициялардың жалпы көлемінің 58%-ы және мемлекеттік бюджет қаражатының 20,1%-ы тиесілі.

Экономикадағы оң үрдістер елдегі әлеуметтік тұрақтылықты сақтауға және азаматтардың әл-ауқатын қаматасыз етуге мүмкіндік берді.

2014 жылы қаңтар-қарашада орташа айлық номиналдық жалақы 10,7%-ға өсіп, 117,5 мың теңгені құрады. Халықтың нақты кірістері 3,0%-ға, нақты жалақы 3,8%-ға өсті. Жұмыссыздық деңгейі 2014 жылы 5,0%-ды құрады.

Халықтың кірістері мен жалақысының үдемелі өсуі, сондай-ақ жұмыссыздықтың қолайлы деңгейі тұтынушылық белсенділіктің ұлғаюына себепші болды. Ішкі тұтынудың өсуі 2014 жылы экономика өсуінің негізгі факторларының бірі болды.

Қазақстанның сыртқы сауда айналымы 2014 жылы теңгенің бағамын түзету нәтижесінде импорттың 15,6%-ға төмендеуі және экспорттың 7,8%-ға төмендеуі есебінен 10,5%-ға қысқарып, 119,4 млрд. АҚШ долларын құрады.

2014 жылғы 9 айдың нәтижелері бойынша ағымдағы операциялардың оң сальдосы 5,2 млрд. АҚШ долларына жуық немесе 2013 жылғы 9 айдағы 1,0 млрд. АҚШ долларымен салыстырғанда ІЖӨ-нің 3,6% болды.

Ағымдағы операциялардың 2014 жылғы үш тоқсанда 2013 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда біршама жақсаруы сауда балансы профицитінің 30,0 млрд. АҚШ долларына дейін 3,7 млрд. АҚШ долларына ұлғаюы есебінен болды. Тауарлар экспорты 2014 жылғы үш тоқсанда 61,8 млрд. АҚШ долларын (2013 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 2,6%-ға төмендеді), ал тауарлар импорты 31,8 млрд. АҚШ долларын (14,4%-ға қысқарды) құрады.

Қаржы шоты (Ұлттық Банктің резервтік активтерімен операцияларды қоспағанда) 2014 жылғы 9 айда 6,4 млрд. АҚШ долларында теріс сальдомен қалыптасты. Капиталдың таза ағынының немесе «қалған елдерден таза қарыз алудың» 2013 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 4 млрд. АҚШ долларынан астам ұлғаюы 3-тоқсанның операцияларымен қамтамасыз етілді, ол кезде тікелей инвестициялар бойынша міндеттемелер өсуінің жалғасуы аясында қысқа мерзімді сыртқы активтердің айтарлықтай қысқаруы нәтижесінде қаржы шотының теріс сальдосы 5,2 млрд. АҚШ долларына жетті.

Халықаралық резервтер 7,3% ұлғайып, 102,4 млрд. АҚШ долларын, оның ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтері 73,5 млрд. АҚШ долларын, Ұлттық Банктің алтынвалюта резервтері 28,9 млрд. АҚШ долларын құрады.

Brent сұрыпты мұнайдың әлемдік бағасының бір баррель үшін 112 АҚШ долларынан (2014 жылғы маусым) бір баррель үшін 56 АҚШ долларына дейін (2014 жылғы желтоқсан) 50%-ға, сондай-ақ Қазақстан экспортының негізгі тауарлары болып табылатын металдар бағасының төмендеуі жақын перспективада елдің төлем балансының жай-күйіне теріс әсер ететін болады.

Сыртқы нарықтардағы конъюнктураның өзгеруі де кредиттеуге және экономикадағы жинақ ақшаға әсер етті. Бұл ретте, іскерлік белсенділіктің бәсеңдеуіне ішкі және сол сияқты сыртқы себептерге байланысты болды. АҚШ-тағы сандық жұмсарту бағдарламасының аяқталуы, капиталдың дамушы елдердің нарықтарынан дамыған елдерге, ең алдымен АҚШ-қа әкетілуі аймақтық және отандық экономикаға ықпал етеді. Осы жағдайлар ескеріле отырып Қазақстанда девальвациялық күтулердің көтерілуі сақталады, бұл іскерлік белсенділікке әсер етеді.

Осы жағдайларда, банктердің экономиканы кредиттеуінің жалпы көлемі 2014 жылдың басынан бері 7,2%-ға ұлғая отырып, 2014 жылы 12,1 трлн. теңгеге жетті. Бұл ретте ұлттық валютамен кредиттеу 8,6 трлн. теңгеге дейін 7,9%-ға, шетел валютасымен кредиттеу 3,5 трлн. теңгеге дейін 5,5%-ға ұлғайды.

2014 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерінен экономикаға қолдау көрсетуге қаражат бөлу туралы шешім қабылданды. Бұл ретте, шағын және орта бизнес субъектілерін банктер арқылы кредиттеуге арналған 100 млрд. теңгені банктер толық игерді. Бұдан басқа, 250 млрд. теңге банктердің жұмыс істемейтін кредиттерімен жұмыс істеу үшін «Проблемалық кредиттер қоры» АҚ-тың жарғылық капиталын толықтыруға бағытталды. Өтеу мерзімі 90 күннен асқан кредиттер деңгейі 2014 жылы 33%-дан 2015 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 23,5%-ға дейін төмендеді.

2014 жылы Ұлттық Банк тұтынушылық кредиттеудің артық өсуін шектеу шараларын қабылдады. Нәтижесінде, тұтынушылық кредиттеудің өсу қарқыны 2013 жылғы 46,4%-дан 2014 жылы 17,3%-ға дейін баяулады.

Резиденттердің депозиттері 2014 жылы 11,7 трлн. теңгеге дейін 15,9%-ға ұлғайды. Банктік емес заңды тұлғалардың депозиттері 7,3 трлн. теңгеге дейін 18,1%-ға, жеке тұлғалардікі – 4,4 трлн. теңгеге дейін 12,6%-ға өсті.

Ұлттық валютадағы депозиттер 2014 жылы 5,2 трлн. теңгеге дейін 17,7%-ға төмендеді, шетел валютасында – 6,5 трлн. теңгеге дейін 72,2%-ға ұлғайды. Тиісінше, шетел валютасындағы депозиттердің үлесі 55,6%-ға жетті.