Аурухана ішілік инфекция (немесе нозокомиальды, госпитальды) – дегеніміз бұл науқастың ауруханада емделуі барысында өз сырқатынан басқа сырқатты жұқтырып алуы. Көбінесе үш тәуліктен аса мерзімде дамыса немесе ауруханадан шыққан соңғы үш тәулік бойында байқалса бұл ауруханаішілік инфекция ретінде қарастырылады.Медициналық қызметкері жұмыс істеу барысында қадай да бір жұқпалы аурумен ауырып қалуы (кәсібіне байланысты) да осы топқа жатады. Науқас ТЕК ауруханада ғана емес сонымен қатар басқа да емдеу мекемелеріне ем алу немесе тексерілу мақсатыменбаруы кезінде ауруханаішілік инфекцияны жұқтырып алуы мүмкін.
Аурухана ішілік инфекция этиологиясы АІИ-ны шақыратын қоздырғыштар саны 300-ден артық, олардың құрамына патогенді және шартты патогенді флоралар кіреді. Ең жиі кездесетін АІИ-ларға жатады: Грам оң коккты флора:Стафилококктар (алтын, эпидермальды), Стрептококктар (пиогенді, энтерококк, пневмония шақыратын). Грам теріс таяқшалар: энтеробактер туыстығы және көк іріңді таяқша. Шартты патогенді және патогенді саңырауқұлақтар: ашытқы тәрізді кандида, терең микоздардың қоздырғыштары. Вирустар: жай герпес (ұшық) және жел шешек қоздырғышы, аденовирустар, тұмау, парагрипп, паротит, РС-инфекция, энтеровирустар, риновирустар, ротавирустар, т.б. инфекциялар.
Аурухана ішілік инфекция көзі: Ұзақ уақыт тасымалдаушы болған және сырқаттардың жасырын түрімен ауырып жүрген медицина қызметкері Стационарда ұзақ уақыт емделіп жатқан науқастар. Олар өте төзімді АІИ штаммының тасымалдаушысы болады.
АІИ-ның берілу жолдары мен факторлары -Ауа-тамшылы (аэрозольды) Сулы-алиментарлы. Тұрмыстық-қатынастық. Жарақаттан кейінгі инфекция. Басқа формалары.
Аурухана ішілік инфекцияны алдын алу. Медицина қызмекерлерін вакцинациялаудың инфекцияның алдын алуда орны ерекше: мысалы гепатит В, қызылша, эпидемиялық паротит, қызамық, полиомиелит, іш сүзегі сияқты сырқаттарға қарсы вакцинацияны медицина қызметкерлері толықтай жоспарлы түрде алу керек. Қызметкердің тазалығы. күнделікті жұмыстан шығарда душқа не ваннаға жуынуы,шаш пен тырнағының жинақылығы, халатының тазалығы, маскалық тәртіпті ұстану, жөтелу не түшкіру кезінде басын адамнан басқа жаққа қаратуы, әжетханаға барғаннан кейін қолын жуу сияқты күнделікті әдеттерді жадыда сақтау керек.
ҚызылшаВирусы. Т укымдастыгы: Paramyxoviridae.Тукымдастыкшасы:Paramyxovirinae.Туыстастыгы: Morbillivirus.
Антигендик касиети: Вирионнын диам-150,250нм.Вирус геномы-бир жипшели,фрагменттелмеген,минус-жипти РНК.Акуыздары:нуклеокапсидтік,матрикстік,беткейлік гемаглютинин,қосу-біріктіру акуызы фермент-гемолизин.Геммаглютинациялык жане гемолитикалык белсенділігі бар,нейраминидаза жок.Серотиптері аныкталмаган.
Дакылдандыру: Адамдардын эмбрионынан жане маймылдардын буйрегинен дайындалган бириншілік жасуша дакылдарына,ауыспалы жасуша дакылдарына жуктырып өсіп өндіреді.ЦПӘ симпластар пайда болумен көрініс береді,жане де цитоплазматикалык,ядроішілік косындылар пайда болады.
Резистенттілігі: Корш ортада узак сактала алмайды.Болмелик температурада 3-4 сагаттан кейин жойылады.УК,кун саулесинен жылдам олед.
Эпидемиологиясы: Тек кана адамдар ауырады.Тәжірибелік жағдайда зерттеу ушин маймылдарга жуктырады.Антропонозды жукпалы ауру.Көбінесе 4-5 жастагы балалар ауырады.Жугу жолы-ауалы тамшылы,сирек жанасу аркылы.
Патогенезі: Жоғарғы тыныс алу жолдарының жане коздін шырышты кабаты аркылы енеді,лимфа туйиндеріне барады.Алғашкы репродукциялануы мурын-жуткыншак жане жогаргы тыныс алу жолдарынын шырышты кабатынын эпителиялык жасушаларында аткарылады.Содан кейин канга тусип,кантамыр капиллярларын закымдайды.Осыдан бортпе пайда болады.
Клиникалык көріністері: Жасырын кезені 8-15 кун.3-4 кундері шырышты кабаттарда жане теріде туйиншекті-тандакты бортпелер пайда болады.Бөртпе жогарыдан томен карай тарала бастайды:алдымен бетте,мандайда,кулактын артында.
Диагноз кою:Зерттеу ушин:мурын,жуткыншак шайындысы,кан,несеп.Вирусологиялык әдіс,экспресс диагноз кою:ИФР.
Алдын-алу:Вакцинала колданылады.
Паротит вирусы
Тукыдастыгы: Paramyxoviridae.Тукымдастыкшасы:Paramyxovirinae.Туыстастыгы:.Rubulsvirus.
Антигендік касиеті: Сфера пішінді,диам-150-200нм.Сыртында тікенекшелері бар кабыкшасы болады.Нейраминидазалык жане симпласт тузуші белсенділігі бар 1 серотиптен турады.
Дақылдандыру: Жасуша дакылдарына тауык эмбрионына жуктырады.
Резистенттілігі: Корш ортага төзімділі жоғары емес.Оте жукпалы антропонозды инфекция.Инф көзі-ауру адам.Ауалы-тамшылы,кейде сілейкемен ластанган турмыстык заттар аркылы жұғу ыктимал.
Патогенезі: кіру какпасы: жогары тыныс алу жолдары.Алгашкы репродукциялануы мурын-жуткыншактын эпителиялык жасушаларында жане шыкшыт бездерінде журеді.Содан кейин канга туседі.Ер балаларда орхит дамып,бедеулікке акелуи мумкин.
Клиникалык коріністері:Жасырын кезені-14-21 кун.температуранын котерілуімен,бас аурумен басталады.кейде сілекей бездерінде де кабыну дамиды.Ен жиі кездесетін аскынулар-менингит,панкреатит.Имунитеті:Туракты калыптасады.
Диагноз кою:Зерттеу заттары-сілекей,жулын суыктыгы,ликвор,несеп.серологиялык диагноз кою:ИФТ,КБР,ГАТРүЕмдеуі:Спецификалык иммунды глобулин колдану.
Алдын алу:Вакцина енгу аркылы.
Шешек вирусын
Ағзаның жалпы зақымдалуымен және тері мен шырышты қабаттардың ауқымды бөртпесімен сипатталатын,аса қауіпті жоғары қатынастық ауру тудырады.
Табиғи шешек вирусы – ДНҚ- лы.
POXVIRIDAE тұқымдастығына
ORTHOPOXVIRUS туыстығына жатады.
ҚАСИЕТТЕРІ: Табиғи шешек вирусы ең ірі вирус,дөңгеленген бұрыштары бар кірпікше ұқсас пішіні бар. Вирион гантель тәрәзді пішіні бар жүрекшеден,екі бүйір денелерден, үш қабатты сыртқы қабықшадан тұрады.Құрамында сызықты екі жіпшелі ДНҚ, ферменттер,30 аса құрылымдық нәруыздар, липидтер мен көмірсулар бар.
Вирус құрамында бірнеше антиген бар. Олар: нуклеопротейдті, ерігіш, гемагглютинин. Вирустар хронионаллантоисты қабықшада ақ тығыз түйіндақтар түзе отырып,тауық эмбрионында жақсы көбеді. Қоршаған ортаға тұрақты болады. Эфир және де басқа май еріткіштеріне сезімталдығы жок. Дезинфекциялық заттар, 100C температурада бірнеше сағаттан кейін жойылады.
ПАТОГЕНЕЗІ Ж/Е КЛИН.БЕЛГІЛЕРІ: Ш.вир тыныс алу жолдарының шырышты қабығы арқылы сирек зақымдалған тері арқылы ағзаға түседі.Регионарлы лимфа түйіндерінде көбейіп, қанға өтіп қысқа мерзімге верусемияны тудырады. Вир көбеюі лимфа түйіндерінде жүреді, қанға көп мөлшерде түсіп ағзаның әртүрлі жүйелерін зақымдайды.Жасырын кезеңі 8-18 тәулікке дейін. Жедал басталады, дене температурасы көтеріледі, баспен белдің ауырсынуы, бөртпелердің пайда болуымен сипатталады. Бөртпелердің ерекшелігі алғашқы кезеңде макула папулаға айналады, кейін везикула және пустула пайда болады. Олар құрғағанда қабыршаққа айналады. Қабыршақтар ауырлығына байланысты: ауыр түрі, орташа ауырлығы және жеңіл түрі деп бөлінеді. Ауыр түрі 100%, орташа ауыр түрі20-40%, жеңіл түрі1-2% өлімге алкеледі.Жеңіл түрәне вариолоид жатады.Вариолоид: қызбасыз, бөртпелердің аздығымен немесе шықпауымен, пустула болмауымен сипатталады.
ДИАГНОСТИКА: Зерттеуге:тері мен шырышты қабықтың бөрпелерінің бөлінулері, мұрын жұтқыншақ бөлінулері, қан, өкпенің, көкбауырдың бөліктерінен алынады.Эксперсс диагностикасы негізделген: Эл.микроскоп арқылы вир бөлшектерін табу, зақымдалған жасуша ішіндегі ГВАРНЕРИ денешіктерін табу.
Вир.антигенін ИФР,КБР,ПГАР,ИФТ табу.
АЛДЫН АЛУЫ Ж/Е ЕМІ: Емдеуі қазіргі уақытта жүргізілмейді.Вакцина вир құрамында ДНҚ бар. Тірі вакцина қолданылады.
Герпес вирусы
Герпес аса кең таралған, шырышты қабықтарда көпіршікті бөртпелердің шығуымен, қызбалық жағдаймен сипатталатын ауру.
Герпес вирусы – ДНҚ- лы.
HERPESVITIDAE тұқымдасына
SIMPLEXVIRUS туыстығына жатады
ҚАСИЕТТЕРІ: Вириондары сопақша пішінді болады. Құрамында сызықты екі жіпті ДНҚ бар жүрекшеден, гликопротеидті тікен тәрізді липопротеидты қабықшадан тұрады. Вирус ішкі ақуыздар мен сыртқы гликопротеидтермен байланыстағы көптеген антигендерден тұрады.Вирустын екі серологиялық түрі бар: ҚГВ1 және ҚГВ 2
УК сәулелеріне, дизинфекциялық ерт, май еріткіштерге сезімтал.
ПАТОГЕНЕЗІ Ж/Е КЛИН.БЕЛГІЛЕРІ: Клин.көрінісі боцынша алғашқы және қайталама герпес болады. Алғашқы герпес вир ену қақпасы зақымдалған тері, ауыз,көз,мұрын, зәр жыныс жолдары болып табылады,қоздырғыш осы жерлерде көбейеді. Кейін вир лимфа тамырлары арқылы қанға түсіп,мүшелер мен тіндерге тарады.Алғаш герпестін жасырын кезеңі 6-7 кун.Ару терінің белгілі көлемінде қышу, ашу, қызару, ісіну, кейін сұйықтыққа толы көпершікті бөртпелер пайда болады да,дене темперетурасының көтерілуі мен жалпы жағдайы бүзылады. Бөртпелер құрғағаннан кейін ол жерде тыртық қалады. Жаңа туған нәрестеледре ауыр күйінде өтіп,өліммен аяқталуы мүмкін.Алғашқы инф кейін70-90% адамдарда өмір бойы вир тасымалдаушылар болып қалады,ал латентті жағдай жүйке жасушаларының сезімтал ганглияларына сақталады.Соның нәтижесінде суықтағанда, ыстықтағанда, менструальцы циклда, басқа да ауруларда, интоксикация кездерінде психикалық көрініс береді.Қайталама герпеске тері және шырышты қабаттың сол жерінде қайталап шығу құбылысы тән.ҚГВ1 тудырған Кайталама герпес өте жиі ерінде, мұрын,ауыз құысында, көз конъюктивасында орналасқан. ҚГВ 2 нәрестелерде және жыныс жолдарын зақымдайды.
ДИАГНОСТИКАСЫ: Зерттеу материалддары: герпес көпіршіктері, сілекей, қан, жұлын сұйықтығы жатады.Жедел диагностика кезінде бөртпелерден Романовский Гимзе әдесімен, боялған жағынды таңба дайындалады,олардан ядроішілік қосындылары бар көп ядролы алып жасушаларды анықтайды. Осы тұқымдасқа жататын басқа вир анықтау үшін ИФР,ИФТ, РИТ,ПТР қолданады. Серологиялық диагноз ушін КБР,БР,ИФР,ИФТ жүргізіледі.
АЛДЫН АЛУ ЖӘНЕ ЕМДЕЛУ: Кайталама герпестін ауыр түрінде дақылдық герпес вакцинасы көп қолданылады. Ауруды жеңіл түренде емдік мақсат ретінде:виразол, бонафтон, ацикловир, оксолинді, теброфенді майлдар қолданылады, интерферон индукаторларын қолданады.
