Мектептегі 6-8-ші сынып жасындағы оқушыларға арналған әскери-спорттық ойындар.

«Алау» әскери-спорттық ойыны.

Ойынның қатысушылары.

«Алау» әскери-спорттық ойынында сегіз жасарлық және орта жалпы білім беру мектептерінің отрядтары қатысады.

Отряд кеңесі командир және оның орынбасары басқаратын 5-8-ші сынып оқушыларынан жас Ұландар Батальоның құрады.

Командир, оның саяси бөлім бойынша орынбасары және штаб мүшелері жас ұландар батальоның жалпы жиналысында сайланады.

Кеңес жас ұландар отрядын қалыптастырады: оған мыналар кіреді, отряд командирі, орынбасары, барлаушылар, байланысшылар, атқыштар, санитарлы күзет, өрт сөндірушілердің жауынгерлік есебі, қозғалысты ретке келтіруші, жауынгерлік парақтың редакторы.

Отряд командирі, саяси бөлім бойынша оның орынбасары, жас ұландар отряды ұйымдастыру жиналысында ашық дауыс беру арқылы сыйланады.

Отрядқа бір сыныптан ғана шықан жас ұландар енгізіледі және тек шектеулі жағдайларда ғана паралельді V-VI немесе VII-VIII-ші сыныптардан ғана алуға болады. Жас топтарын араластыруға жол берілмейді.

ІІІ-ІV сынып оқушылар жас ұландар болуға даярланады, осы жас үшін арнайы мектеп масштабы ұйымдастырған әскери спорттық ойындарға конкурстарға және басқада іс шараларға қатысады.

Ритуалдары (салт жоралары). Ерекшелену белгілері.

Штаб батальоның құрылуы аяқталғаннан кейін ту беруі бар жас ұландардың салтанатты линейкасы өткізіледі. Әр түрлі шараларда: салтанатты линейкалар, парадтар, Қарулы Күштер, ел өміріндегі атаулы күндер мен мерекелерге арналған митингтерге толық құрамда қатысқан батальон дружина туын ұстап шығады. Отряд барлық жағдайларда да отряд жалауына ие.

Жас ұландар ерекшеленудің мынадай белгілерін алып жүреді.

Сол жеңінде «Алау» эмблемасы бар шеврон отряд командирлері жопсырмасында үш кішкентай жұлдызша, саяси бөлім бойынша командир орынбасарында екеу, батальон штаб мүшелері біреуден, штаб басшысы және батальон саяси орынбасары екеу, батальон командирі – үш үлкен жұлдыз. Жұлдыздар өлшемі 1,5Х см болатын жасыл түсті жапсырмаға бекітіледі.

Жас ұландар киімінің парадтық формасы – «Алау» эмблемасы бар комуфляж. Жергілікті ойындар және жарыстарға арналған киім формаларын ойынның аудандық және қалалық штабтар бекітеді.

Күнделікті, сонымен бірге финалдарда, жиналыстарда, жарыстарда және мерекелік линейкаларда жас ұландар бір-бірімен және ересектермен салют беріп амандасады.

Жас ұландармен жүргізілетін жұмыс мазмұны және ойындарды өткізу формалары: «Алау» әскери-спорттық ойыны жас ұландармен жұмыстар мазмұнына енеді:

• Идеялық саяси жұмыс;
• Жас ұландарды жалпы даярлау;
• Жас ұландар мамандықтар бойынша даярлау;
• Жергілікті жердегі ойындар.

Идеялық саяси жұмыс.

Әрбір жас ұландардың салтанатты уәдесінорындауына ықпал етуі, келесі тапсырмаларды жүзеге асыруға бағыттауы тиіс:

• Қазақстан халқының және оның Қарулы Күштер жауынгерлік және еңбек дәстүрлерін оқып зеттеу – нақты патриоттық сезімдермен Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, Отан Қазақстан Республикасы ел таңбасы, ән ұраны және байрағы ұғымдарын қалыптастыру;
• Әскери іске, азаматтық қорғанысқа, Қарулы Күштерге қызмет етуге ынтасын, қызығушылығын қалыптастыру және дамыту. Әскери техника, қару жарақ және әскери мамандықтармен, Қарулы Күштер түрлерімен таныстыру. Отанды қорғау, қазақстандық жауынгер, әскери ант, жауынгерлік ордендермен медальдар, түсінігін ашу және ұғындыру.

Идеялық саяси жұмыстың маңызды бағыты – құрамды бөлігі «Алау» ойыны болып табылатын Қазақстандық халықтың жауынгерлік және еңбек даңқы бойынша шеру жасау. Шерудегі жас ұландар қатысуының негізгі формалары төмендегідей болып табылады:

• Ұлы Отан соғысы және азаматтық соғыс батырлары, бүгінгі таңда өндіріс үздіктері өмірінен фактілерді, қызықты құжаттарды іздеу;
• «Қазақстан Республикасы менің Отаным» экспидициясына қатысу. Туған өлкенің жауынгерлік және еңбек дәстүрлері, тарихымен, ірі құрылыстармен танысу. Өндіріс және ауыл шаруашылық үздіктерімен мамандармен кездесу өткізу;
• Қарулы Күштер, әскери бөлімшелер, кемелердің жауынгерлік жолдары, азаматтық қорғаныс, оның жауынгерлік дәстүрлерінің дамуы, Ұлы Отан соғысының қатысушыларының ерліктері және өмірлік жолдарының тарихтарын оқып зерттеу;
• Тимуршылар жұмысы; соғыс мүгедектері, партизандар, қайтыс болған жауынгерлер жанұяларына үнемі назар аударып қамқорлыққа алу, ескерткіштерге құрмет қарауылын орнату, олардың жанында патриоттық іс шараларды өткізу;
• Әскери бөлімшелер мен кемелерге бару, жауынгерлік техника, жауынгерлер тұрмыс тіршілігімен танысу;
• Қазақстан Республикасының Қарулы күштерінде қызмет еткен мектеп түлектерімен хат алмасу;
• Соғыс және еңбек ардагерлерімен кездесу ұйымдастыру. Әскери және патриоттық тақырыптардағы кітаптарды оқу және талқылау. Кештер, тақырыптық викториналар ерлік сабақтарын өткізу;
• Басқа республикалар, бауырлас елдер оқушыларымен хат алмасу. Интернационалдық достық клубтарын құруға және жұмыстарына қатысу.

Жас ұландардың жалпы даярлығы.

Сап даярлығы.

V-VI сыныптары: екі-үш және бір саптық – сап, бір саптан үш сапқа тұру, бір орында бұрылыс жасау, оңға, солға, айнала, саптық қадаммен қозғалу, жүріп бара жатып сөйлеу және әндерді орындау, саптағы дабылшының, горнистың, жалау ұстаушының әрекеттері және белгілерді орындау.

VII-VIII сыныптар: қосымша - отряд құрамында тұрып оңға, солға, айнала қозғалыстарында бұрылыс жасау.

Атқыштар даярлығы:

V-VI сыныптары: пневматикалық винтовкадан жас атқыш нормативін орындау.

VII-VIII сыныптар: аз калибрлі винтовкадан мерген атқыш нормативін орындау.

Азаматтық қорғаныс.

V-VI сыныптар: мақта, марлелік таңғыштарды даярлау, азаматтық қорғаныс белгілері бойынша әрекет ету, жеңіліс кезінде өзара көмек және өзіне көмек көрсету, противогазда отыз минут тұру.

VII-VIII сыныптар: қосымша

Жалпы жауынгерлерлік қорғаныс комплекстілерін кию. Химиялық бүлінген аумақтан өту. Күйіп қалған адамға противогаз кигізу; алғашқы медициналық көмек көрсету; бөлшекті дегазация, дезактивизацияны жүргізу.

Туристік даярлық.

V-VI сыныптар: 5-6км туристік дағдыларды тексеру мақсатында туристік шеру жасау. «Жас турист» төсбелгісіне нормалармен талаптарды орындау.

VII-VIII сыныптар: палаткаларды құру және қайтып жинау, рюкзакты қатпарлау, бөрене үстімен асу, арқан көмегімен биік құздарға шығу және төмен түсу, зардап шегушіні 50м-ге дейінгі арақашықтыққа тасымалдау.

12-16 шақырымға шеру жасау. Спорттық разряд және норма талаптарын орындау.

Дене даярлығы.

«Еңбекке және қорғанысқа даярмын» дене мәдениеті комплексінің нормалары мен талаптарын әрбір жас ұланның тапсыруға және даярлануға қатысуы.

V-VI сыныптар – І саты «Батылдар мен ептілер»

VII-VIII сыныптар – ІІ сапты «Спорттық ауысым». Барлық жасұландар спорттық күнтізбеге сәйкес таңдаулары бойынша дружиндер(отрядтар) спорттық жарыстарына қатысады.

Отряд командирі.

Сапты басқа білуі, отрядты шеру колоннасына тізбектік және керісінше қайта сапқа тұрғыза білуі, жергілікке бағдар жасай білуі, карта бетінен шартты белгілерді анықтап және картадағы арақашықтықты өлшегіш және сызғыш көмегімен өлшеу білуі тиіс. Берілген азимут бойынша қозғалып, көздеген жерге дейінгі арақашықтықты өлшей білу тиіс. Толық емес арнайы өңдеуді дұрыс жүргізе білуі, залалданған аймақтан өте ережелермен білуі, жас ұландар мамандықтары бойынша және жалпы даярлықпен қарастырылған әртүрлі тәсілдер және жаттығуларды орындай әрі жақсы таныс болуы тиіс.

Саяси бөлім бойынша командир орынбасары.

Отряд кеңесі басшылығымен жұмыс істейді, отряд жасұландарын даярлауды жүзеге асыруға отряд командиріне көмектеседі, «біреуі барлығы үшін, барлығы біреу үшін» қағидасын жүзеге асырады. Ұрыс парағы редакторының жұмысына басшылық етеді. Газеттерді оқу және саси ақпараттануды өткізуді ұйымдастырады.

Барлаушы.

V-VI сыныптар: картадағы шартты топографиялық белгілерді оқи білуі, жергілікке бағдарлана білуі, жасырына білуі, затқа азимутты анықтай білуі тиіс.

VII-VIII сыныптар: қосымша

Өлшегіш және сызғыш көмегімен топографиялық картадағы арақашықтықты өлшей білуі, азимут бойынша қозғалып, көздеген жерге дейінгі арақашықтықты анықтай білуі тиіс;

Құралдар көмегімен жергіліктегі радиация деңгейін анықтай білуі, залалданған аумақтарды айналып өту жолдарын табу, командирге жеткізу мазмұнын құра білуі тиіс.

Байланысшы

V-VI сыныптар: сигналдарды жалаушалармен беру және телефон арқылы жеткізу, жалаушалық семафорды білуі тиіс;

VII-VIII сыныптар: қосымша – телеграфтың әліппе көмегімен жеткізулерді жалаушалармен жіберу. Кабельді сымдарды жүргізе білуі, далалық телефон аппаратын қоса білуі радиостанцияны қоса білуі, байланысқа еніп, жеткізулерді жібере білуі тиіс.

Атқыш

V-VI сыныптар: шеру колонасында жылжи білуі, жүгіре және өрмелей отырып жылжуды, граната лақтыруды, шабуылға (30м ара қашықтық) көше білуі тиіс.

VII-VIII сыныптар: қосымша – жергілікке бағдарлана білуі, колшник автоматын толық емес шашып және қайта жинай білуі, шабуылға (50м ара қашықтыққа

Санитарлы күзет мүшесі

V-VI сыныптар: сыну, қан кету, күйіп қалу, үсіп қалу және т.с.с кездерінде алғашқы көмекті көрсете білуі, зардап шегушілерді тасымалдау, дәрілік өсімдіктерді және олардың медициналық тәжірибеде қолданылуын білу тиіс.

VII-VIII сыныптар: алғашқы көмек көрсету кезінде меңгерілген дағдыларды жетілдіру, барлық тәсілдермен зардап шегушілерді тасымалдай білу, суға батып бара жатқанды шығарып алғашқы көмек көрсету, берілген азимут бойынша жылжи білуі тиіс.

Қозғалысты ретке келтіруші

V-VI сыныптар: светафор белгілеріне сәйкес ретке келтіруші дене қимылдарын білуі, жаяу жүргіншілермен жалаушылардың жалпы міндеттерін жол белгілерін танып білуі, велосипедті тебе білу.

VII-VIII сыныптар: қосымша – қиылыстағы транспортты айыра білуі, «аялдамалық жолдарды» санай білуі, отандық автотранспорт автокөліктердің белгілерін және шаркаларын білуі тиіс.

Өрт сөндіруші

V-VI сыныптар: практикалық өртке қарсы іс шараларды және өрт сөндіруді құралын қолдану ережелерін білуі тиіс.

VII-VIII сыныптар: қосымша – жеңді торапқа қоса білуі, үйшік, шарбақ, бум секілді кедергілерден өте білуі, отты сөндіру үшін өрт сөндіру құралын қолдана білуі тиіс.

Ұрыс парақ редакторы

Ұрыс парақтарын өз уақытында шығаруы және фото стендттерді өндеуі тиіс. Саси бөлім бойынша командир орынбасарына саси ақпараттандыру жүргізуді көмектесуі керек.

Жас ұландар тұрғылықты жерлері бойынша клубтардағы, әскери оқу орындарындағы, әскери бөлімдердегі автомаделизм, авиациалық, ракеталық үйірмелер жұмыстарына қатысады.

Жергілікке арналған ойындар

V-VI сыныптар үшін жергілікке арналған ойындарды VII-VIII сыныптардан бөлек өткізілуі қажет. Ойындарды бірге өткізген жағдайда V-VI сыныптар үшін оның ұзақтығы қысқартылады және жеңіл тапсырмалар беріледі.

Отряд құрамында ойналатын ойындар белгілі бір жас ұландар мамандығын немесе отряд әрекетін өңдеу мақсатында жүргізіледі.

Батальон құрамында ойналатын ойындар белгілі бір кезең қорытындысын шығару немесе батальондағы үздік отрядты анықтау міндетіне ие.

Ереже бойынша, ойындар бір жақта жүргізіледі, екі жақты ойындарды өткізу жағдайында жақтардың қындауына жол берілмейді.

Ойын мәні ЕҚД нормаларын тапсыру маңызына ие, жасұландардан инициатива, ерік және дене сапаларының көрсетуін талап ететін шарттарды құру және тартымды болуы тиіс.

Жергілікке арналған ойындар кезінде жасырынудың әртүрлі тәсілдерін қолданады, барлау жүргізеді, жергілікке бағдарланады, көздеген жерге дейінгі ара қашықтықты анықтайды, сигнализация, байланыс құралдарын қолданады, әртүрлі тәсілдермен алға жылжып, шынайы және қолдан жасалған кедергілерден өтеді. Алғашқы медициналық көмек көрсетеді.

Ойынды өткізу үшін ойын жоспары және ережелер жасап шығарылады, қатысушылар әрекеті үшін бағалау жүйесін өңдейді. Ойын мәніне жауап жергілік таңдалынады, ойын қорытындыларын шығару үшін сұрақтар белгіленіп, даярлық өткізіледі.

Ойынға жетекшілік ету

«Алау» әскери-спорттық ойынын өткізеді. Қазақстан Ресмпубликасының Білім және ғылым министрлігі, дене мәдениеті және спорт комитеті, ҚР азаматтық қорғаныс штабы.

Ұйымдар мен ведомстваларда әрекет ету координациясы және ойынға тәжірибелік жетекшілік жасау үшін «Алау» әскери-спорттық ойынының бас штабы құралады.

Штабтар ойынға әдістемелік жетекшілік етуді жүзеге асырады және ойынды өткізу және ұйымдастыру бойынша жұмыстардың үздік тәжірибелерін жалпылайды, тапсырмалар мен ұсыныстарды өңдейді, жеке тақырыптар бойынша бұйрықтар шығарады, ойын насихатын өткізеді, мамандықтар бойынша жас ұландарды даярлау үшін инструкторларды,отряд командирлері мен саяси бөлім бойынша орынбасарларына, штаб басшыларымен саяси бөлім бойынша орынбасарларына, командирлеріне оқу өткізеді; қызығушылық танытқан ұйымдар мен мекемелерді ойынға қатысуға тартады, жұмыс қорытындыларын шығару, «Ұлан» әскери-спорттық ойындар штабтарымен өз жұмысын тығыз байланыста орнатады.

Мектеп директорлары, сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарды ұйымдастырушылар, әскери жетекшілер, мұғалімдер ботальон штабтарына педагогикалық жетекшілік етуді жүзеге асырады, оқу және тәрбиелік жұмыстарды жүзеге асырады.

Ардагерлер, офицерлер, басщылық жасаушы әскери бөлімшелер солдаттары, әскери-оқу орындарының курсанттары мен тындаушылары, әскери комиссариаттар офицерлері консультант, инструктор және аралық адамдар ретінде шақырылады.

Қорытындыларды шығару және марапаттау

Батальондарда ойын қорытындылары үш рет шығарылады: күзде, қыста және көктемде. Аудандық қалалық, аумақтық финалдар жыл сайын бір шілдеге дейін жергілікті шарттар және жоғарыдағы штабтар шешіміне сәйкес өткізіледі. Облыстық, өлкелік және республикалық финалдар жергілікті ұйымдардың қарауына қарай бірінші шілдеге дейін, бірақ екі жылда бір реттен жиі емес өткізіледі. Батальон штабтары жас ұландарды даярлаудың барлық тараулары бойынша қорытындыларды шығарады, әр кезеңнің аяқталуы бойынша жеңімпаздарды анықтап, жоғарыда аталған штабтарға есептерді жібереді.

Ойынға басшылық етушілер бұйрықтарының орындалуы туралы батальон штабтарының жеткізулері аудандық және қалалық штабтарға жіберіледі.

Ойынға басшылық етушілер бұйрықтарының орындалуы туралы жеткізілімдер, есептер, бір жылғы жұмыс қорытындылары бойынша марапаттауға ұсынылымдар «Алау» Республикалық, өлкелік, облыстық штабтармен жіберіледі. Ойында ерекше көзге түскен жас ұландар отрядтары дипломдармен және «Алау» жергілікті штабтар белгілерімен марапатталады.

Финалдарға бір сыныптың оқушыларынан тұратын, бір жылдан аз емес қатысқан және облыстық, өлкелік финалдар жеңімпаздары болған отрядтар қатысады.

Жас ұландар – ойын финалына қатысушылар «Алау» дипломдарымен және төс белгілермен марапатталады, ал ерекше көзге түскен жас ұландар «Үздіктігі үшін» медальдармен марапатталады. Азаматтық қорғаныс эстафетасына қатысушылар «ҚР азаматтық қорғанысына даярмын» төсбелгілерімен марапатталады.

Ойын финалының командалар – жеңімпаздары бас штаб шешімімен «Жеңімпазға» үлкен медальмен, дипломдармен, финалды өткізуші ұйымдар сыйлықтар және төсбелгілермен марапатталады.

4. Бақылау сұрақтар:

1. Жергілікті ойын ережелерінің мақсаты.

2. Жергілікті ойын ережелерінің міндеттері.

3. 1-5 сыныптар оқушылар арасында әскери – спорттық ойындардын негіздері.

4.Жергілікті аймақтағы ойындар.