Аристотелдің Поэтикасындағы әдеби-эстетикалық тұжырымдардың маңызы мен мәні.

Аристотельдің “Поэтикасы” - өнер туралы тұңғыш философиялық – эстетикалық трактат. Сонымен қатар “Поэтика” өз кезегіндегі әжептеуір жүйеге түскен бірден – бір әдебиет теориясы екені де даусыз. Мұнда поэзияның тегі, мәні, мазмұны, пішіні, әдеби шығарманың композициясы кең әрі келелі сөз болады. Көркем шығарманың көп – көп жайларын, әсіресе характер, әрекет, байланыс, шешім, шиеленіс, хабар, түйін, метафора, гипербола, фабула, аналогия, т. б. жайларын талдап – тексеруі күні бүгінге дейін өзінің маңызын жойған жоқ. Аристотель еңбегінің ең құнды жері тарихта тұңғыш рет дұрыс және дәл эстетикалық принцип ұсынып, өнердің қоғамдық маңызын анықтап ашуында деп білу керек. Аристотелдің эстетикалық принциптерінің ең түйінді тұсы: өнердің мақсаты - ақиқатты тану, ал ақиқатты тану жолы - адамның мінезі мен ісін суреттеу деген қағидасы. Оның "Поэтикасын" Лессингтің "евклидтің элементтеріндей мінсіз шығарма" деп тануы да, Чернышевскийдің Аристотел эстетикасы "2 мың жылдан астам уақыт үстемдік құрғанына" тамсануы бұл еңбектің маңызынының жоғары екенлігін көрсетеді.Аристотель «Поэтикасы» – қазіргі заманғы өнертану мен әдебиет тануға негіз болып қаланған шығарма. Аристотель өзінің «Поэтикасында» өнер мен өмірдің арақатынасы, трагедиялық жағдайдың адамға әсері туралы сөз қозғаған. Қимыл-әрекетке еліктеу дегеніміз-фабула, оны мен фактілердің байланысы деп ұғамын, характерлер дегенді әрекет етуші адамдарды біздің сондай және мынадай деп тануымыз, бағалауымыз, ал ой дегенді сөйлеушілердің бірнәрсені айтып, дәлелдеуі немесе жеткізе білуі деп білемін. Сонымен трагедия алты бөліктен болуы міндетті, сонда ғана ол белгілі бір трагедияға тән сипатқа ие болады. Ол бөліктер: фабула, характерлер, ақылға сыйымдылық (разумность), сахналық көрініс, ауызекі сөйлесу және музыкалық композиция. Аристотель бұл кітабында трагедияның төрт түрін көрсетеді: шиеленіске құрылған трагедия, азапнама трагедия, характерлер трагедиясы, ғажайптық трагедия. Бұл еңбегінде аристотель Гомердің, Эмпедоклдің, Эсхилдің т.б ұлы ғұламалардың еңбектерін талдайды.

Комедияға берген анықтамасында Аристотель: «Комедия –жағымсыз жандарды бейнелеу, алайда бұл оны толықтай сиықсыз етіп көрсету емес, бірақ күлкілілік – сиықсыздықтың бір түрі ғой, күлкілілік ешбір адамға қайғы-қасірет әкелмейтін, ешкімге залалаы жоқ дүние, мысал ретінде комиктік маска – смықсыздық пен өңді құбылту ғана, бірақ онда қасірет шегу белгісі болмайды.

Поэ́тика (др.-греч. Περὶ ποιητικῆς, лат. Ars Poetica), 335 до н. э.[1] — трактат Аристотеля, посвященный теории драмы. Согласно античным каталогам, состоял из двух частей, из которых до нас дошла лишь первая. Вторая часть предположительно была посвящена разбору комедии; об её содержании, вероятно, даёт представление Коаленовский трактат. Самый ранний из известных списков датирован 1100 г. н. э., всего сохранилось пять рукописей.В первой части этого сочинения дается общая характеристика термина «поэтика». Вначале Аристотель утверждает, что любое искусство (в частности, музыка — авлетика и кифаристика) основано на мимесисе, или подражании (например, музыка основана на подражании ритму жизни). Поэзия, по его утверждению, существует по двум причинам:

Человеку с детства свойственно подражание.

Подражание доставляет человеку удовольствие.

Аристотель доказывает это, утверждая, что любому человеку свойственно любопытство. В частности, любопытство наблюдения разного рода неприятных вещей, например, изображения убитых животных, и получения от этого удовольствия.

Античные маски трагедии и комедии

Затем, он дает четкое определение комедии и трагедии. Комедия, по Аристотелю, — произведение, где изображены человеческие недостатки. Но здесь имеются в виду не пороки, а, как выражается сам философ, «ошибки и безобразие». Иными словами-разного рода глупые и нелепые ситуации, в которые попадает человек. Трагедия, по Аристотелю, — любое определенное действие, завершившееся на настоящий момент. Причем, это действие должно быть «страшным или серьёзным». В трагедии все действующие лица должны обладать определенной характеристикой и определенными характерами. По Аристотелю, у характера каждого действующего лица должны быть четыре составляющие:

Благородство.

Характеры должны друг другу подходить.

Правдоподобность.

Последовательность.

В «Поэтике» Аристотель вводит в широкий оборот такие ключевые для нарратологии термины, как «перипетия», «узнавание», «гамартия», «катастрофа», «катарсис».

Билет