Абылай – қазақ хандығының аса көрнекті саяси және мемлекет қайраткері.

357.XVIII ғасырдағы қазақтың көрнекті хандарының бірі Абылай хан.

358.Абылай хан дүниеге келді 1711 ж. Түркістан қаласында.

359.Абылай ханның азан айтып қойған есімі Әбілмансұр.

360.Абылай ханның жасырын есімі Сабалақ.

361.Абылай хан қандай аспапта ойнады домбыра.

362.Абылай ханның өзі шығарған қанша күйі бар 20-дан астам.

363.Абылай сұлтанның дене бітімі бойы ортадан жоғары, жауырыны қақпақтай, дене күші зор.

364.Абылай хан ерекшеленді қазақтардың ежелден келе жатқан әдет заңдарымен шежіресін өте жақсы білді.

365.Жоңғар қалмақтарымен шайқаста кіммен жекпе-жекке шықты Шарышпен.

366.Абылай ханның кеңесшісі Бұқар жырау.

367.Абылай хан болып сайланды 1771 ж. Түркістан қаласында.

368.Әбілмәмбетті тағынан тайдырып, орнына өзінұсынды 1759 ж. Абылай сұлтан.

369.Патша үкіметі Абылайды тек Орта жүздің ғанаханы деп таныды 1778 ж.

370.Абылай хан былай деп санады: мені билеуші хан етіп халық сайлады. Олай болса, орыс патшасының тағына тағзым етіп, ант беруге тіпті де міндетті емеспін.

371.Патша үкіметі өзінің ханға ықпалын түсірмес үшін ханға жылына 300 сом мөлшерде жалақы тағайындап, 200 пұт ұн беруге уәде берді.

372.Жоңғарлар қазақтарға тағы жорық жасады 1741 ж.

373.Галдан-Церенге жіберілген майор Миллер елшілігі жоңғарларға «жақсы көрші» болуға тіле білдірді.

374.Цин империясы Жоңғарияға елеулі әскер күшін кіргізді 1755 ж.

375.Ресей мемлекетінің қамқорлығына үміт артып, Сібірге қашып шығуға мәжбүр болды Әмірсана.

376.Жоңғарияны Қытай армиясы түгелдей бағындырып алды 1758 ж.

377.Қырғынға ұшыраған қалмақтар саны 1 миллион.

378.Қытай өзінің Жоңғариядағы жағдайын нығайту үшін онда империяның Синьцзянь немесе Шыңшаң (Жаңашеп) аймағын құрды.

379.Абылай сұлтан Қытай үкіметімен дипломатиялық қатынас орната бастады 1756 ж.

380.Қытай шекара мәселелерін реттеу үшін Қазақстанға, Абылай сұлтанға арнайы елшілік жіберді 1755 ж.

381.Қазақ жасақтары Қытай әскерлеріне қарсы Жоңғарияның ішкі бөлігіне жорық жасап, терең еніп кетті 1756 ж. көктемінде.

382.Синьцзянь немесе Шыңшаң (Жаңашеп) аймағынтарының құрылу себебі Қытай өзінің Жоңғариядағы жағдайын нығайту үшін.

383.Қытайдың шығыстан келе жатқан әскеріне қазақ-жоңғар жасақтары қарсы шықты Әмірсана мен Қожаберген батыр.

384.Қытайдың оңтүстіктен келе жатқан әскеріне қазақ-жоңғар жасақтары қарсы шықты Абылай мен Бөгенбай батыр.

385.Қытай әскері мен Абылай арасында ең соңғы ең ірі шайқас болды Тарбағатайдың солтүстігі, 1757 ж.

386.Қазақтардың Аягөз өзенінің оңтүстігіне көшіп-қонуына тыйым салу туралы жарлық шығарды Қытай боғдыханы, 1761 ж.

387.Іле өзенінің бойындағы жайылымдарды қазақтардың пайдалануына рұқсат етуге мәжбүр болды 1767 ж. Қытай.

388.Қазақтардың алатау қырғыздарымен байланысы дамыды XVIII ғ. 60-70 жылдар.

389.Абылай қырғыздарға қарсы бірінші жорығына шықты 1765 ж.

390.Абылай қырғыздарға екінші рет күйретте соққы берді 1770 ж.

391.Абылай қырғыздарға үшінші рет жорық жасады 1779 ж.

392.Тұтқынға алынған қырғыздардан құрылған болыстар Жаңақырғыз, Байқырғыз.

393.Жаңақырғыз, Байқырғыз болыстары қоныстандырылды Көкшетау маңы, атығай руы.

394.Абылай хан дүние салды 1781 ж.

395.Абылай ханның артында қалған ұрпақтары 30 ұл, 40 қыз.

396.Абылай хан дүние салғаннан кейін хан тағына үлкен ұлы Уәли отырды.

397.2 сұлтан, 19 старшын, 120 000 қазақ Ресей империясы қол астына өтуге II Екатеринаға өтініш жасады 1795 ж.

398.Қазақтардың Ертіс бойы оң жағалауына көшіп-қонуға рұқсат етілді 1788-1798 ж.

399.Көкшетаудың етегінде Абылай ханның құрметіне алып ескерткіш стелла орнатылған.

400. Боғдыхан – қытай императорының монғол тілінде атауы.

401. Стелла – ескерткіш құлпытас.

402. Шежіре – қазақтардың генеалогиялық кестесі, тарихи жылнама.

403. Әмірсана (1722-1757) – жоңғар нойоны. Давацидің бақталасы. 1755 ж. Қытайдың Цин империясына қарсы көтеріліс ұйымдастырды. Көтеріліс қатыгездікпен басып-жаншылғаннан кейін Ресейге қашып барып, Тобыл қаласында шешек ауруынан қайтыс болды.

404. Уәли Абылайханұлы – 1781-1819 ж. билік еткен. Абылай ханның үлкен ұлы.

405. Бұқар жырау Қалқаманұлы (1693-1787) – қазақтың әйгілі ақын-жырауы, мемлекет қайраткері, Абылай ханның бас кеңесшісі.

§10. Қазақтардың Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қатысуы.

Е. Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қазақтардың да қатысуының негізгі себептері.

406.1773-1775 ж. Ресейде болған аса ірі көтеріліс шаруалар көтерілісі.

407.Шаруалар көтерілісі басқарған Емельян Пугачев.

408.Емельян Пугачев өзін жариялады ІІІ Петр патшасымын деп.

409.Көтеріліске шыққан шаруалардың басым көпшілігін Орал казактары құрады.