Мұнайгаз қорларының топтары.

Халық шаруашылық жағдайы бойынша мұнай, газ, конденсат қорлары 2 топқа бөлінеді.

1. Баланысты – қазіргі уақытта экономикалық пайдалы кен орнының қоры.

2. Балансты емес – игердуде экономикалық пайдалы емес кен орнының қоры, иә болмаса техникалық, технологиялық мүмкіншілігі жоқ, бірақ болашақты байланысты қорға ауысуы мүмкін қорлар. Мұнай, газ, конденсат байланысты қорлар балансты қор бөлігі, жана техникалық құралдар мен жер қойнауын және қоршаған ортаны қорғау міндерімен жер қойнауынан рационалды пайдалануда алынады.

Кен орнының мұнай және газ алынатын қорларының мөлшеріне байланысты:

Өте ірі – 300 млн. т.артық мұнайы, иә болмаса 500 млрд м3 артық газы бар

Ірі мұнайы 30-дан 300 млн т дейін иә болмаса газы 30-дан 500 млрд м3 дейінгі қорлар

Орташа – мұнайлы 10-нан 30 млн т дейін иә болмаса газы 30-дан 500 млрд м3 дейінгі қорлар

Ұсақ- мұнайы 10-нан млн т кем, иә болмаса газы 10 млрд м3 кем 612ын бөлінеді.

Геологиялық құрылымдарының күрделілігіне байланысты кен орындары немесе кеніштерінің бөлінуі.

Жайлы құрылысты. Құрылымдары бұзылмаған, иә болмаса ұсақ бұзылысты,қалыңдықтары және коллекторлық қасиеттері алаң және қима бойынша бір қалыпты болып сиппаттамаланған.

Күрделі құрылысты – қима және алаң бойынша қалыңдықтары және коллекторлық қасиеттері бір қалыпты болмаған иә болмаса коллекторлы өткізгіштері нашар жыныстармен литологиялық араласқан жерлері бар құрылымдар есептеледі. Өте күрделі құрылысты – литологиялық араласқан орындары иә болмаса тектоникалық бұзылыстары бар және өнімді қабаттардың қалыңдықтары және коллекторлық қасиеттері бір қалыпты емес құрылымдар жатады.

Мұнай және газ кеніштерінің жұмыс тәртіптерін бағалау үшін геологиялық кәсіпшілік зерттеу.

Мұнай және газ кеніштерін өндірістік бағалау, оларды игеруге тағайындау және игеру жұмыстарын іске асыру кешенінің ішіндегі ең маңыздысы кеніштердің жұмыс тәртібін белгілеу болады.

Мұнай және газдардың өндірісті қорларын анық бағалау, жобалауды ғылыми негіздеу және мұнай-газдылы кеніштерді игеруін іске асыру кеніш тәртібін тек қана сенімді болжаған жағдайда орындалады. Сондықтан, барлау жұмыстарының кезеңінде кеніштің табиғи тәртібін бағалау керек.

Осы мақсатпен кен орнының қимасының өнімді бөлігінің тектоникалық ерекшелігін, гидрогеологиялық сипаттамасын, өнімді қабаттың литологиялық қасиеттерін, қабаттық флюидтердің қабаттық жағдайлары мен қасиеттерін талдап зерттеу керек.

Тектоникалық ерекшеліктерін зерттегенде жарық бұзылыстардың барлығына және сипаттамаларына ерекше көңіл бөлу керек. Мұндай бұзылыстар өнімді қабаттардың жеке аралықтарындағы гидравликалық байланыстарына әсер қылуы мүмкін. Егер тектоникалық бұзылыстардың ауытқулығы өнімді қабаттың тиімді қалыңдықтармен бір қатарлы санды болса, осы бұзылыстар діңгейлері бойынша өнімді бөлшектердің өткізгіш аралықтары көршілес жекежондардың өткізбейтін қабаттармен жапсарлануы мүмкін. Қалған тектоникалық бұзылыстардың барлығын, әсіресе кеніштің шектік бөлшектерінде су арынды тәртіп қалыптасуына жалпы жағдайсыз ықпал деп қарастыруға болады. Кеніштің шектік маңындағы литологиялық орын алу, коллекторлық қасиеттерінің кемуі (тиімді қалыңдықтарының және өткізгіштіктің азаюы) және мұнайлығы (газдылы) үлкен алаңдық көлемінен сипаттамаланған өнімді қабаттардың жоғары геологиялық физикалық әртектілігі мұндай жағдайда су арынды тәртібінің болуы екі талай екенін көрсетеді.

Басқа жағынан, су арынды кешенінің жағдай сипаттамасы (қабаттардың жақсы гидроөткізгіштігіне сәйкес мол гидравликалық еңістер және гидравликалық орындарының құламасы), су-мұнай жапсарларының (СМЖ) және газ-су жапсарларының (ГСЖ)кең белдемдері, аз минералды қабаттық сулардың барлығы су арынды тәртібін көрсетеді.

Қабаттық қысымдар шартты түрде қалыпты гидростатикалық қысымдардан артық болғанда газ бөркемдемелі не болмаса серпінді су арынды тәртібінің барлығын куәгерлік қылады. Егер газ бен мұнайдың қанығу қысымы алғашқы қабаттық қысымға тең немесе одан молдау болса және қабаттық мұнайдың газға қанығуы өте жоғары болса, ерітінді газ немесе аралас тәртібінің белсенді көрінеді. Тұтқырлығы аз (тұтқырлығы қабаттық су тұтқырлығына жақын) мұнайды өндіргенде су арынды тәртібі тиімді болады. Егер қабаттың бөлігі сулы қабатымен байланысты болмаса және қабаттың мұнайды газ қанығуы өте аз болса гранитациялық тәртібі құрылады.

Мұнайлы құбырлардың өнімділігі жылдам төмендеуі, қабаттық қысымның және байқаулық пайдалануда сұйықтықтардың шығымы азаяды серпінді тәртібінің пайда болуын куәлайды. Егер осы жағдайда газ ықпалы жоғарыласа газ тәртібінің белсенді көрілуі мүмкін. Газ құбырларындағы қабаттық қысымының газ шығымына қарым-қатынастың төмендеуі газ тәртібінің көрінісі.

Осы тараудағы мұнай-газды – сулы қабаттарының жұмысының табиғи тәртібінің қалыптасуы және көріністілігіне қарай геологиялық жағдайлары қарастырылды. Мұнай және газ кеніштерін көп мезгіл меңгергенде технологиялық көрсеткіштердің өзгерулерін байқап, тәртіп түрін дұрыс анықтауға болады.

Өндірістік меңгеру үшін кенорындар мен кеніштердің әзірлігі

Кенорындардың игеру жобасын және өндірістік объектілерді құрастыру үшін шығын бөлуін министрлік қор есептеу комиссиясы В және С₁категориясы бойынша бекітеді.

Кенорындардың әрбір топтары бойынша қорлардың осы категорияларының қатынастығы екі топқа бөлінеді:

І топ. Геологиялық құрылымын жай өнімді қабаттарының қалыңдықтары және коллекторлық қасиеттері бірқалыпты болып сипатталады.

Жаңа ашылған ауданда В категориясы бойынша барлау жұмысы 30% кем мұнай кәсіпшілігі өндірісі өрбіген ауданда 20% кем болмау керек. В категориясы бойыншабарлау қорлары көрсетілген шектен асса, оларды толық негіздемеген жағдайда орынды болмайды.

ІІ топ. Геологиялық құрылмы күрделі өнімді қабаттардың қалыңдықтары мен коллекторлық сипаттамалары бір қалыпты болмайтын кенорындар жатады.

Барлау жұмыстарының құны жоғары болатындықтан қорларды В категориясымен есептеу орынсыз болады. Сондықтан жобаларды және қаржы болуы С₁ категориясыбойыншабекітуге болады.

1. пайдалы қазба қорлары бойынша Мемлекеттік комиссиясының келісімімен мұнай және газ қорлар топтары бойынша кен орнын игеруін жобалау және құрастыруы мақұлдаған есептелген қорлары бойынша жүзеге асырылады.

2. Мұнай құбырлары, газ құбырлары және мұнай өндірістері жұмыс істеп тұрған аудандардағы өнімді қоры 5 млн. т. Дейінгі мұнай және мұнай газдылы кен орындарын Министерстводан келісім алып 3- жылға дейін игеруге болады. Келешекте қосымша қорларын есептейді.

3. Мұнай қорының өндірістік мағынасы жоқ, газ кен орындарында:

а) Өндіріс объектілерін және құрылыстарын, сонымен қатар жаңа ашылған аудандарда кенорнын игеру және тәжірибе өндірістік пайдалану жобаларын газ қорларын С және 50% С₂ мен есептеледі.

б) Тек қана В₁С₁ қор категориясы кен орнының игеру жобасын және өндіріс объектілерін және құрылыстарын құрастыруға шығын жинағын бөлу Министерлікпен бекітіледі.

Бірақ І-топ геологиялық құрылымы жеңіл және қалыңдықтары бір қалыпты және өнімді қабаттардың коллекторлық қасиеттері 20% кем емес кен орындары барлану жұмыстарына категория В орындалу керек (І топ - балансты) ІІ-топ С₁ категориясы бойынша.