Cатып алынған бұйымдар мен негізгі материалдардың өндірістік құны мен санының есептелуі.

Құрылғыны дайындаудың өзіндік құнының есептелуі калькуляцияның келесі түрі бойынша жүреді. «Материалдар» мақаласына жобаланатын құрылғы құрамына кіретін материалдардың құны, сонымен қатар аспапты дайындау кезіндегі қолданылатын көмекші материалдар да кіреді. Баспа платасын дайындау үшін барлық материалдардың шығынының есептелуі кестеде көрсетілген.

 

4.2 кесте – басқару жүйелері құралдарына кететін шығындар

Аталуы	Бағасы, теңге	Саны	Жалпы бағасы, теңге
Жоғары қысым контуры
Ағын реттегіші
сервопривод
Тыныс алу контурындағы қысымды шектеуші клапан
Тыныс алу клапаны
У әрпі тәріздес үшайыр
Ағын датчикі
Тыныс шығару клапаны
Электронды генератор
Мультиметр
Жөндеу құралдары
труба
Барлығы:	Есептеп жаз багаларынтеңге

 

4.2.3 Ескерілмеген жабдықтарға кететін капиталды шығындарды жалпы бағасының 5 % -мен есептейміз (формула 4.2):

 

С_{еск.жаб}= С_б*0,05 (4.2)

 

С_{еск.жаб}=11890*0,05=595тг;

 

4.2.4 Құрылғыларды алуға және автоматтандыру құралдарын алуға кететін жалпы капиталды шығындар (формула 4.3):

 

С_жаб= С_б+С_{еск.жаб} (4.3)

 

С=595+11890= 12485 тг;

 

4.2.5 Жабдықтардың монтажына кететін шығындар

 

Жабдықтардың монтажына кететін шығындар капиталды шығындар бағасының 18% -ін құрайды (формула 4.4):

 

С_монт= С_жаб * 0,18

 

С = 12485* 0.18 =2247,3 тг; (4.4)

 

Сонымен, автоматтандыру жүйесін жасау мен ендіруге кететін капиталды шығындар көлемі (формула 4.5):

 

К_са=С_{кур.жаб} +С_жаб + С_мон. (4.5)

 

К_са = 1697955+12485+2247,3 =1712687,3 тг;

 

4.3 Приставканы өндіруге кететін шығындар

 

Приставканы қамсыздандыруды ендіруге еңбек уақытының 50 сағаты қажет. Машина уақыты амортизацияға, ремонт жасауға, электроэнергия, оператордың аударымен қоса жалақысына кететін шығындар көлемінің, жабдықтардың жұмыс жасау уақытының жалпы фондына қатынасымен есептелінеді.

 

4.3.1 Амортизация аудармалар

 

Амортизациялық аудармалар жұмыс орны станциясының орны станциясының бағасының 12,5% құрайды:

 

А = С_ж.о.с. * 0,125 = 9000 * 0,125 = 1125тг; (4.6)

 

4.3.2 Инженер-программистің жылдық жалақысы

 

Инженер-программистің жалақысы – 160 000 тг;

Жылдық есептеу көрсеткіші: ЖЕК = 12*АЕК.

Инженер-программистің жылдық жалақысы: «160 000*12=1 920 000 тг»;

 

С=(192 0000 -1920000* 10/100)*11/100 + 1920000 = 2110080 тг; (4.7)

 

4.3.3 Автоматтандыру құралдарының ағымдағы жөндеулерге кететін шығындар

 

Жөндеу жұмыстарына кететін шығындар автоматтандыру жүйесін құруға кететін капитал шығындардың 2,5 % құрайды:

 

С_жөн= Кса * 0,025 =1712687,3 *0,025 = 42817,1825 тг;(4.8)

 

4.3.4 Автоматтандыру жүйесін жабдықтауға кететін шығын көлемі

 

Автоматтандыру жүйесін жабдықтауға кететін шығын көлемі, оның құрылуына кететін капитал шығындарына 2,3 % құрайды (формула 4.9):

 

С= Е*0,023 (4.9)

 

 

С = 1712687,3 *0,023 =39391,8079 тг;

 

4.3.5 Электроэнергияға кететін шығындар

 

Электроэнергияға кететін шығындар (формула 4.10):

 

С_э.шығ = Ф* К_э * С

 

С_э.шығ.=2042*0,2*14=5717тг (4.10)

 

Мұндағы: Ф – уақыттың жылдық фонды;

К – қолданылатын энергия. 0,2 кВт –қа тең;

С – 1 кВт электроэнергия 14 теңгеге тең.

С = 2700*0,2 = 6480 тг; (4.11)

Сонда көрстеілетін жобаның уақыттық бағасы келесідей анықталады (формула 4.12):

С_м.мук= (А + С_оп.жол + С_крем + С_э.шығ)/Ф (4.12)

С = (1125+2110080+42817,1825+5717)/2042= 1057,65 тг;

 

4.4 Автоматты басқару жүйесін ендірудің экономикалық тиімділігін анықтау

 

Жылдық экономикалық эффект (Эж) келесі формула бойынша есептеледі:

 

Эж = Э – (Ен)*Кқос

 

Мұндағы: Э – экономия, теңге;

Ен – тиімділіктің нормативті коэффициенті.

Автоматтандыру жүйесін ендіруге кететін капиталды шығындардың экономикалық тиімділігінің нормативті коэффициенті 0,32 – ге тең деп алынады.

Экономикалық келесі құрастырушылардан тұратын болады:

− Уақыт экономикасы;

− Қызмет ету персоналдарының қысқартылуы.

Уақыт экономикасы келесі формуламен есептелінеді:

 

Э_уақыт= G*m * 24(С1-С2) (4.15)

Э_уақыт= 14 *300*24 (110-60)= 5040000 тг;

 

Мұндағы: G – бір м³ электр энергиясының бағасы, теңге;

М – 1 жылдағы жұмыс істейтін күндердің саны – 300;

С1 – автоматтандыру жүйесін ендіруге дейінгі уақыт шығыны, м³/сағ;

С2 – автоматтандыру жүйесін ендіргеннен кейінгі уақыт шығыны, м³/сағ;

 

4.4.1 Қызмет көрсететін персоналдың негізгі жалақысының жылдық қорын есептеу

 

Құрастырылған автоматты басқару жүйесіне қызмет көрсету персоналдары қолданылады, 4.3 – кестесінде көрсетілген.

4.3 кесте – қызмет ететін персоналға аударымдармен қоса жалақының жылдық қоры келесідей болады:

Мамандық	Саны	Айлық белгіленген жалақы, тг.	Жылдық жалақысы, тг.
Бас – инженер жобалаушы		160 000	1920 000
Инженер-программист		130 000	1 560 000
Лаборант		100 000	1 200 000
Барлығы			4 680 000

 

Қызмет ететін персоналға аударымдармен қоса жалақының жылдық қоры келесідей болады:

 

Ф_жк.жол = [(Ф_жк.жол – Ф_жк.жол. Нзк/100)Нзк/100 +Ф_жк.жол.]*12

 

Ф= [(4 680 000 – 4680 000 *10/100)*11/100 +4680 000]*12 = 61719840 тг;

 

Бір жұмысшы уақытының жоспарлық баланысының есептелуі 4.4 кестеде көрсетілген.

 

4.4 кесте – жұмыс уақытының жылдық баланысы

Баланыс статьясы	Үзіліссіз өндіріс
1. Календарлық уақыт, Тк
2. Жұмыс емес күндердің саны, сонымен бірге − Мейрам − Демалыс
3. Жұмыс уақытының номиналды қоры, Тн
4. Жұмысқа шықпаған күндер, сонымен бірге − Кезекті және қосымша отпуск − Ауру бойынша − Мем. Міндеттіліктер − Студенттерге отпуск
5. Жұмыс уақытының эффектілі қоры Тэф
6. Минималды уақытты қолдану (тэф/Тн)*100	91,8
7. Жұмыс күнінің ұзақтығы, сға
8. Жұмыс уақытның қоры, сға

 

Автоматты басқару жүйесін ендіргеннен кейін қызмет көрсету персоналдары 3 адамға қысқарады. Сонда қысқартылған қызмет көрсетуші персоналдың аударыммен қоса жылдық қоры:

Жалақының жылдық қоры – 4680000 тг.

Персоналды қысқарту арқылы аударыммен қоса жалақы бойынша үнемдеу келесідей болады:

 

Ф= [(4680 000 – 4680 000 *10/100)*11/100 +4680 000]*12=

= 61719840 тг; (4.17)

 

Осыдан үнемдеу келесідей болады:

 

Э= Э_уақыт +Ф_жк.жа - Сенд =

= 5040000+61719840-52882,5=66706957,5тг; (4.18)

 

Жылдық экономикалық тиімділік:

Э_жэ= 66706957,5-0,32*1712687,3=66158897,5тг; (4.19)

Шығындардың өзін өзі өтеу мерзімін келесі формуламен есептейміз (формула 4.20):

Т_{өтеу.мерз} = К/Э (4.20)

Т_{өтеу.мерз} =1712687,3/ 66706957,5= 1 жыл

Қорытындылай келе, жобаның шығындарын орнын толтыру 1 жыл құрайды, бұл нормативті өзін-өзі өтеу мерзімімен аз. Демек, ендірілген жүйе қолайлы, оны пайдалануға ұсынуға болады. Шығындардың орнын толтыруын есептеу кезінде басқарудағы тез орындадаушылық әсері өнімнің есебіне тиімді, демек табыстың жоғарлауына біршама әсер етеді. Автоматтандыру еңбек өнімділігің өсуінің қайнар көзі болып табылады.

Сонымен, келесі қорытындыға келуге болады: егер капитал тауарына сұраныс бағасы оны ұсыну бағасынан артса, онда фирмаға тауардың қосымша бірліктерін иеленген жөн; егер сұраныс бағасы ұсыныс бағасына тең болса, онда кәсіпкер үшін инвестициялық шешімдердің кез келгені бірдей болады – қосымша тауарларды иелену керек пе әлде жоқ па; кәсіпкер үшін егер сұраныс бағасы ұсыныс бағасынан кем болса, инвестициялар салу тиімді емес.

Кез келген кәсіпорынға салынатын қаржы оның болашақтағы әкелетін пайдасын береді. Егер қаржыны дұрыс пайдаланса онда жобаның алға басып жетекші кәсіпорынға айналатыны сөзсіз. Бұл дипломдық жобаның сондай кәсіпорынның негізіне айналатындығына сенемін.