Дәріс. Әлеуметтік педагогика саласындағы зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз ету. 5 страница

· Жаңа әлеусеттік-педагогикалық ақпараттармен толтырудың мультипликациялық сипаттамасы;

 

Осылайша, ғылыми зерттеулер мен практикалық іс-әрекетті ақпараттық қамтамасыз ету қағидалары нормативті концептінің мазмұнын құрайды. Әлеуметтік педагогикадағы осы үрдістің ұйымдастырушылық және мазмұндық жағын қамтиды.

5. алуан түрлі ғылымдар мен ғылыми пәндерді ақпараттық қамтамасыз ету формаларын зерттеу олардың мақсатқа, мәндеттерге, ғылыми білімнің спецификасына, ақпараттың мазмұнына қарай алуандығымен байланысты. Осы әр алуандылықты жалпы, ерекше және бірегей диалектикасына сәйкес жіктеуге болады.

Ұйымдастырудың жалпы формасына ақпараттық қамтамасыз ету жүйесі жатады, оларға мыналар жатады:

· ААҚЖ – автоматты түрде ақпаратпен қамтамасыз ету жүйесі;

· ЖБДЖ - ғылыми – зерттеу институттарында ақпараттандыру үрдістерін автоматизациялау үшін жалпы бағыттағы диалогтік жүйе;

· ПҒАЖ – педагогика бойынша ғылыми ақпарат жүйесі;

· ҚАӨЖ - құжаттарды автоматты түрде өңдеу жүйесі;

· ғылыми –педагогикалық зерттеулерді жүйелі ақпаратпен қамтамасыз ету жүйесі;

· АТҚЖ - ақпаратпен толық қамтамасыз ету жүйесі;

· ТАКҚЖ - тұтынушыларды ақпараттық – кітапханамен қамтамасыз ету жүйесі;

· КБАҚЖ - кітапханалық-библиографиялық ақпараттық қызмет көрсету жүйесі;

· ПБЗАҚ - педагогикада болжау зерттеулерімен ақпараттық қамтамасыз ету жүйесі.

Осы ақпараттық қамтамасыз ету жүйелерінің ішінде тұтынушыларға ақпаратпен қамтамасыз ету жүйелері ерекше болып табылады. Осы деңгейде барлық ақпараттық жүйелер АТТ және ЖДҚ деп бөлінеді.

Ақпараттарды таңдау негізінде тарату (АТТ) қызмет көрметудің ең ыңғайлы нысаны ретінде қарастырылады, себебі ақпараттық сұраныстардың бағыты мен субъективтілігін ескеруге мүмкіндік береді.

Жетекшілерге дифференцияциялау арқылы қызмет көрсету (ЖДҚ) ақпараттармен қамтамасыз ету жүйесі кері байланыс негізінде абонентпен алдын-ала айқындалған тақырып пен ақпараттық қажеттіліктерге сәйкес ақпарат тұтынушыларын жаңа ақпарат көздерімен тұрақты хабарландырып отыру.

Ақпаратпен қам тамасыз етудің осы формаларын жан-жақта арнайы әдебиеттерде қарастырлыған.

Қарастырылған педагогикадағы ақпараттық қамтамасыз ету жүйелері ақпаратты таңдау негізінде тарату жүйелеріне жатады.

Ақпаратпен қамтамасыз етуді ұйымдастырудың бірегей нысандарына алуан түрлі ақпараттық және ақпараттық ізденіс типіндегі нақты жүйелер жатады. Ізденіс жүйесі – маңызды сипаттамалар бойынша құжаттарды, мәліметтерді, материалдық объектілерді табуға арналған ізденіс тілінің, оны қолдану ережелері мен ұсыну талаптар жиынтығы. Кейде ізденіс жүйесі түсінігіне оны жүзеге асырудың техникалық құралдарын жатқызады.

Ақпараттық – ізденіс жүйесі - қажетті ақпарат мәтінін (құжаттар, олардың бөлігі, фактографиялық жазбалар), негізгі тақырып не пән бойынша не ресми сипаттамлар бойынша (автор, баспа жылы және т.б) өзге ақпараттар жиынтығынан табуға арналған ізденіс жүйесі.

Осылайша, концепт нысанының мазмұны әлеуметтік – педагогикалық зерттеулерді ақпаратттық қамтамасыз етуді ұйымдастырудың жалпы және жеке ережелерін қамтиды. Жиынтық ретінде олар өзге ғылымдарды жинақталған ақпараттық қамтамасыз тәжірибесін, информатиканың соңғы жетістіктерін әлеуметтік педагогикада жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

6. ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз етудің болжау концепциясында маңызды орынды талаптар концептісі алады, яғни оны бағалау талаптарын негіздейтін ережелер жиынтығы. Жалпы және педагогикалық информатикадағы, ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру теориясындағы бағыттарды талдау нәтижелері ғылыми бағытта айырмашылықтардың болуына қарамастан ортақ ережелер бар. Олар әлеуметтік педагогикадағы ҒЗАҚЖ үшін де қолданылуы мүмкін.

Әлеуметтік педагогикада ақпаратпен қамтамасыз етудің талаптар жүйесі ғылыми-зерттеудің аталған түрінің көрсеткіштерінің жиынтығы ретінде қарастырылады, және оны бағалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, әрбір талаптың (ақпараттық, релеванттілік, оперативтілік) сапаны өзіндік бағалау көрсеткіштері болады.

Ақпараттылық талабы («ақпараттылық – жан-жақты ақпаратты қамту, білім мен мәліметтер көлемі») ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз етуде ҒЗАҚЖ-ның осы сала әлеуметтік-педагогикалық ғылымдармен қамтылу деңгейін айқындайды, яғни арнайы өңдеуден (рубрикация, бейнелеу, жүйелеу, топтау, типтеу) өткен білім көлемі және ақпараттық ұяшықтардаға енгізілген мәліметтер. Ол сонымен қатар, ғылыми зерттеу үрдісі кезінде әлеуметтік педагогикалыө ақпараттардың қолжетімділік деңгейін бейнелейді. Осы талаптың көрсеткішіні мыналар жатады:

· Ақпараттық қамтамасыз етудің кеңдігі - әлеуметтік педагогикада жинақталған және тұтынушыларға ұсынылатын әлеуметтік-педагогикалық ақпараттың жан-жақтылығы;

· Ақпараттық қамтамасыз етудің тереңдігі – нақты бөлім, теория, концепция және т.б көлеміндегі әлеуметтік-педагогикалық ақпараттың сапалы жан-жақтылығы;

· Ақпараттық қамтамасыз етудің сыйымдылығы – ақпараттық сұраныстарға сәйкес қсынылатын әлеуметтік-педагогикалық ақпараттардың сандық көрсеткіші.

Релеванттілік талабы («реванттілік – ақпараттық сұраныс пен алынған хабарламаның арасындағы мәндік сәйкестілік») ақпараттық қамтамасыз етуде шыққан ақпарат пен берілген ақпараттық сұраныс арасындағы мәндік сйәкестілік деңгейі бейнеленеді. Осы талаптың кқрсеткішіне жатады:

· Әлеуметтік-педагогикалық ақпараттың терминологиялық біржақтылығы – ортақ категориялық ақпаратты қолдану; әлеуметтік педагогикада ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз етуді жоғарылату мақсатында келесідей ережелерді ұстану қажет: педагогикалық шынайылық объектісі туралы жалпы түсініктер контексінде әрбір терминді қарастыру; осы контексте жүйелік бағыт негізінде объект туралы түсініктер иерархиясын есептеу; педагогикалық шынайылықты түсіндірудің эмпирикалық деңгейінен теориялық деңгейіне өту;

· Мәндік сипаттамалар жиынтығы ақпараттық ұяшықтарды бейнелеу үшін және оларды сақталатын ақпараттың мазмұны ретінде қолданылады. Аталмыш көрсеткіш диссертацияның әдістемелік формулярының мазмұнын айқындайды, ал өзге жұмыстар үшін (монографиялар, оқу құралдары, ғылыми мақалалар) осындай сипаттамалар айқындалады және толықтырылып, өзгетіліп отырады, сондықтан ақпараттық сұраныс кезінде осына ескеру керек.

· Ақпараттық ұяшықтың мазмұнына байланысты хабарламалардың жиілігі әр түрлі себептерге байланысты осы ақпаратқа жүгіну хабарламаларының мүмкіншілікті жиілігі. Әлеуметтік педагогикада ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз ету эффективтілігін жоғарылату мақсатында келесі шарттар сақталуы керек: кілт сөздер мен кілт түсініктерді қатар пайдалану, нақты кілт сөзбен екінші кілт сөзді байланыстырудың бірегейлігін қамтамасыз ету және ғылыми зерттеулерді ақпаратпен қамтамасыз ету барысында осы бірегейлікті сақтау; тұтынушыға әлеуметтік-педагогикалық білімді сипаттайтын кілт сөздер мен түсініктердің барлығын ұсыну, яғни, әр қайсысын сипаттай отырып педагогикалық терминдер банкісін қалыптастыру;

Әлеуметтік педагогикадағы ақпараттық қамтамасыз етудің оперативтілік талабы ҒЗАҚЖ-де үрдістердің жылдамдығын бейнелейді және мынадай көрсеткіштері бар:

· Әлеуметтік-педагогикалық ақпараттарды жағарту оперативтілігі – ақпараттық ұяшықтарды белгілі бір уаұыт аралығында өзгертіп, жаңартып отыру (нақты тақырып, мәселе, теория, концепция бойынша әлеуметтік-педагогикалық білім мазмұны) және т.б.

· Ақпараттық сұраныстар мен құжаттарды қалыптастырудың оперативтілігі. Осы көрсеткішке сәйкес сапасы келесілермен айқындалады: ақпараттық үдерістердің автоматизациялау деңгейімен, қолданушылардың компьютерлік сауаттылығымен және ғылыми зерттеулерді ақпаратпен қамтамасыз ету жүйелерінде жұмыс істеу дағдыларымен, қолданылатын ЭВМ типі және бағдарламалық қамтамасыз ету сапасымен.

Ақпараттық қамтамасыз ету құралдарына тұтынушының қолжетімділік оперативтілігі. Осы көрсеткішке сәйкес ақпараттық қамтамасыз етіледі, егер: ҒЗАҚЖ инфраструктурасының даму деңгейімен, ҒЗАҚЖ, элементтері және ақпарат тұтынушылары арасындағы байланыс; әр түрлі баспа құралдары арқылы жүйеде тіркелген ақпараттар туралы сапалы хабарландыру.

Осылайша, талаптық концепт ғылыми зерттеулер мен практикалық іс-әрекеттің ақпараттық қамтамасыз етілуін бағалау көрсеткіштерін айқындайтын ережелер жиынтығы.

7. Әлеуметтік педагогикада ғылыми зертеулерді ақпараттық қамтамасыз етудің болжау концепциясы басқа ғылымдар мен ғылыми пәндердің теорияларымен, концепциялармен, бөлімдерімен байланысты. Ғылыми – зерттеу щеңберінде олардың өзара байланысын бейнелейтін ережелер жиынтығы пәнаралық концептіні құрайды. Өзара байланыстарды талдау олардың иерархиялық сипатын бейнелейді. Олардың негізлеріне келесілерді жатқызуға болады:

- ғылыми білімнің әр түрлі салаларында (соның ішінде педагогика) ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру, басқару, жоспарлау туралы ережелер;

- ғылыми зерттеу жұмыстарының эффективтілігін жоғарылатудың негізгі құралдары, шарттары мен бағыттары туралы;

- ғылыми – зерттеу бағдарламаларын, ғылыми зерттеу жоспары мен тақырыптарын бағалау мен өңдеудің әдістемелері мен технологиялары туралы;

- әр түрлі ғылымдар мен ғылыми пәндердің әр түрлі бағытта дамуын болжау туралы;

- зерттеудің негізгі бағыттары мен мәселелерін өңдеу туралы;

- жалпы ғылыми – зерттеу іс-әрекетін және оның жеке үдерістерін автоматизациялау туралы ережелер;

Қорытындылай келе, әлеуметтік педагогикада ғылыми зерттеудің дамуы мен олардың болашағын болжаудың маңызды шарты ақпараттық қамтамасыз ету деңгейі екені айқындалды. Қазіргі кезде ол эмпирикалық деңгейде жүзеге асырылады, сондықтан ғылымда алынатын нәтижелер мен күнделікті әлеуметтік педагогика тәжірибесінде қолданылатын нәтижелерге әсер етеді. Кейінгі жетілдіру ғылыми деңгейде жүзеге асырылуы керек, оны ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз етудің болжау концепциясы қамтамасыз етеді. Оның құрылымы мен мазмұны теориялық, технологиялық, инфологиялық, нормативті, псанән аралық концептіні және нысана концептісін қамтиды.

Концептілер жиынтығы ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз етудің аналитикалық, ақпараттық, ізденіс, коммуникативті жүйеліктерін негіздейді және айқындайды. Негізінен, әлеуметтік педагогикада ғылыми зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз ету мақсатында мәліметтерді ұсынудың лингвистикалық автоматты жүйесі (әлеуметтік педагогика бойынша) МҰЛАЖ-ӘП жасалынған және тексерілген.

 

Қорытынды.

Әлеуметтік педагогика дамып келе жатұан ғылым саласы ретінде міндетті түрде здамудың үш кезеңінен өтеді. Бірінші кезең – эмпирикалық, әлеуметтік саланың көптеген мамандарының саналы не санасыз деңгейде өз іс-әрекетіне педагогикалық компонентті әкелетін іс-әркеттерінің нәтижелерін қорытындылау, жинау және жалпылау кезеңі.

Әрқашан өз іс-әркетінде педагогикалық компонентті шығаратын, жетілдіретін, дамытатын, күшейтетін адамдар болады.

Әлеуметтік –педагогикалық ойлар тарихын зерттеу олардың әлеуметтік педагогикалық тәжірибені, әлеуметтік-педагогика субъектілері институттарын бейнеледі. Басқарудың авторитарлық жүйесі мен әлеуметтік-педагогикалық ойлардың идеолиялық бағыттары бірге жинақталмаған соң, және тек мұғалімдердің, шіркеу қызметкерлерінің, дәрігерлерінің, мәдениет мекемесінің, спорт қызметкерлерінің, партиялық қызметкерлердің және т.б. кәсіби іс-әрекеті щеңберінде қолданылды.

Кеңестік кезеңде «нақты белгілі болды»: «марксистік педагогика бойынша қоғаммен белгілі бір деңгейде байланысты болмайтын білім, мәдениет салалары жоқ, сондықтан педагогика әлеуметтік»; әлеусеттік педагогика «буржуазиялық педагогиканың бағыттарының бірі болып айқындалған».

Әлеуметтік педагогикаға деген мұндай марксистік көзқарас өкінішке орай, қазіргі кезге дейін сақталған.

Әлеуметтік педагогиканың дамуының екінші кезеңі – ғылыми эмпирикалық, әлеуметтік-педагогикалық объектілердің (үдерістердің, жүйелердің, іс-әрекет түрлерінің) идеализацияланған модельдерін жасау. Осы кезеңде әлеуметтік – педагогикалық шынайылықтың танымдық және өзгерушілік жақтарын бейнелейтін тәжірибелік бағытталған және теориялық бағытталған әлеуметтік педагогикалық үлгілер қалаптастырылады.

Қазіргі кезде әлеуметтік педагогика ғылыми білім саласы ретінде тәжірибемен байланыстың жаңа кезеңіне өтті. Әлеуметтік педагогиканың теориялық білімі адам мен социум ара-қатынасын үйлесімділігін жоғарылату мақсатында әлеуметтік педагогиканың даму бағытын болжауға қабілетті болып жатыр.

Ғылыми пән ретінде әлеуметтік педагогиканың дамуының үшінші кезеңі – ғылыми теориялық. Осы кезеңде әлеуметтік педагогиканың теориясының қалыптасуы, дамуы жүзеге асырылады.

Сонымен қатар, әрбір кезеңде әлеуметтік-педагогикалық тәжірибенің, теориясының және әдістемесінің әр түрлі элементтерін тану жүзеге асырылады. Егер әлеуметтік педагогиканың тәжірибелік іс-әрекетінің объектісі белгілі бір құбылыс (әлеуметтік-педагогикалық үдеріс, жүйе, іс-әрекет және олардың элементтері) болса, теориялық бағыт бойынша мұндай объектілеріне әлеуметтік-педагогикалық құбылысты ғылыми бейнелеу мен тану үдерістері жатқылылады. Әдістемелік жағынан тану объектісіне ғылыми білімнің осы инварианттары жатқызылады, бірақ олар тікелей әлеуметтік – педагогикалық құбылыстарға емес, осы құбылыстарды зерттейтін әлеуметтік педагогика теориясына жатады.

Теориялық және әдістемелік білімдердің арасындағы айырмашылық олардың қарама-қайшылықтарымен айқындалған: теориялық білімде - объект, тану пәні мен тану әдістері арасындағы қарама-қайшылықтар; әдістемелік білімде - объектіні тану мен қайта құрудың расындағы қарама-қайшылықтар. Теориялық-әдістемелік білімдер осы екі қарама-қайшылықтарды бейнелейді. Белгілі бір әлеуметтік –педагогикалық білімді әдістемелікке жатқызуға негіз болатын көрсеткіштерді білімнің абстарктілік талабы; білімнің пәндік мазмұны; білім саласы. Олардың жүйелік қолданылуы ғылыми білімнің иерархиясын қалыптастырады, әлеуметтік – педагогикалық құбылыстың және оның қызметтерінің қайта жаңаруының әр түрлі кезеңдерінде айқындалады.

Әлеуметтік педагогикамен салыстырғанда әдістемелік мәртебесі жоғары ғылым мен ғылыми пәндердің негізгі ережелері ол қатысты әдістемелік негіз қызметін атқарады. Топтарға біріктірілген осы ережелер зерттеу жұмысына, объектіні тану мен жаңғыртуға қатысты әдістемелік бағыт ретінде жүзеге асырылады.

Әрбір бағыт өзіндік мақсаттармен, міндеттермен, мазмұнмен, тану құралдарының жиынтығыман сипатталады, дегенмен, әлеуметтік педагогикада тікелей айқындалмайды. Бағыт әлеуметтік педагогиканың терминдері мен категорияларын арнайы құралдар қңдеу негізінде жүзеге асырылады.

Әр түрлі әдістемелік бағыттар абстракция, жалпылық деңгейіне, салаларына сәйкес топтарға біріктіріледі, ғылыми білімнің иерархиялық және деңгейлік сипаттамасын қамтамасыз етеді.

Танудың технологиялық құралдарының бірі ғылыми білімді әдістемелік талдаудың мазмұндық – фунционалдық концепциясы. Осы коцепцияға сәйкес әлеуметтік педагогикадағы әдістемелік білім гносеологиялық, дүние-танымдық, логикалық-гносеологиялық, ғылыми-мазмұндық, технологиялық және ғылыми –әдістемелік деңгейлерде ұсынылуы керек.

Гносеологиялық деңгейдің мазмұнын гносеологиялық негіздер қалыптастырады: объектіні танудың диалектикалық, тарихи, сыни (бағалау) және саяси бағыттары. Жиынтықта қолданылған бұл бағыттар әлеуметтік педагогикада әлеуметтік-педагогикалық факторлар, шарттар, қарама-қайшылықтар, заңдылықтар, тенденциялар, ұстанымдар секілді ғылыми білімнің инварианттарын қалыптастырады.

Дүниетанымдық деңгейдің мазмұны әлеуметтік педагогиканың дүниетанымдық (жалпы ғылыми және жеке ғылыми) негіздері қалыптастырады. Олар білімнің мәдени, жүйелік, жиынтық, оптимизациялық, кибернетикалық, ақпараттық, математикалық-статистикалық, синергентикалық және акмеологиялық бағыттар арқылы жүзеге асырылады. Жиынтықта олар әлеуметтк педагогикалық білімнің құндылықтарын, жүйесін, жиынтығын, нұсқауларын қалыптастырады.

Логикалық-гнесеологиялық деңгейдің мазмұнын әлеуметтік педагогикаға ғылыми бағыттардың қолданылуы нәтижесінде қалыптасатын логикалық-гнесеологиялық (ғылыми) негіздер құрайды. Сонымен қатар, әлеуметтік падагогиканың объекті, пәні, мақсаттары мен міндеттері, категориялары мен терминдері секілді инварианттары басымдылыққа ие болады.

Ғылыми – мазмұндық деңгей нақты ғылыми – пәндік бағыттарды пайдалану кезінде қамтамасыз етіледі. Осы бағыттарды пайдалану әлеуметтік педагогиканың мәні, байланыстары, құрылымы, мазмұны, сипаттамалары (сапалық, андық, уақыттық), қызметтері мен қасиеттері, қағидалары, концепциялары, кезеңдері, формалары, бағыттары, жолдары және т.б секілді элементтерін айқындауға мүмкінді береді.

Технологиялық деңгейдің мазмұнын әлеуметтік педгогикада технологиялвқ бағыттарды пайдалану нәтижесінде қалыптасатын технологиялық негіздер құрайды. Оларға әлеуметтік-педагогикалық үдерістерді диагностикалау, өлшеу, жобалау, үлгілеу, мақсаттар мен міндеттері, кері байланысты орнату, әлеуметтік – педагогикалық объектілерді тану туралы білімдерді жатқызады.

Ғылыми – әдістемелік деңгейдің мазмұнын әлеуметтік педагогиканың әдістемелік негіздері құрайды. Оларға ғылыми таным (ғылыми зерттеу іс-әрекеті) мен жаңғырту (ғылыми жаңғырту іс-әрекеті) әдістері мен үлгілері туралы білім жатқызылады.

Жиынтықта жоғарыда айқындалған бағыттар әр түрлі деңгейде әлеуметтік педагогика объектісі туралы иерархиялық мәліметтерді алумен ғана шектелмей, сонымен қатар, теорияларға сәйкес объектіні ғылыми деңгейге жаңғыртуға мүмкіндік береді.

 

1-семинар. Әлеуметтік педагогиканың ғылыми пән ретіндегі нысаны, пәні, мақсаттары, міндеттері. 1.3. Әлеуметтік педагогиканың мәні, пәні мен мазмұны

 

Педагогикадағы әлеуметтік бағыттың дамуы теория мен практиканың ерекше саласы - әлеуметтік педагогиканың қалыптасуына ықпал етті. Оның мәні мен мақсатын, мазмұнын, негізгі міндеттері мен қызметін анықтау, оның әлеуметтік жұмыстағы орны мен рөлін толығырақ анықтауға мүмкіндік береді.

Тақырып мына проблемаларды қарастырады:

- арнаулы білім, теория және практика ретінде әлеуметтік педагогиканың мәні мен мазмұны;

- әлеуметтік педагогиканың тағайындалып белгіленуі, негізгі функциялары мен міндеттері.

Арнаулы білім, теория және практика ретінде әлеуметтік педагогиканың мәні мен мазмұны.

«Педагогика» термині гректің екі сөзінен шыққан: pais, paidos – сәби, бала, ago – жетектеймін, яғни «баланы жетектеуші» немесе «баланың жолбасшысы» деген мағыналарды білдіреді. Аңыз бойынша ежелгі Грецияда құл иеленушілер өздерінің балаларын мектепке алып баратын құлдарды арнайы тағайындаған. Оларды: paidagog деп атаған. Осы сөзден бастау алып ғылым атауы – педагогика деп аталған.

«Әлеуметтік» (лат.socialis) сөзі – адамдардың қоғамдағы өмірі және қарым-қатынастарымен байланысты қоғамдық деген мағынаны білдіреді. Осы мағынасында адамның тек әлеуметтік дамуы мен тәрбиесі туралы ғана емес оның әлеуметтік құндылықтарға бағыт алуын, өзі өмір сүретін және тұлға ретінде өзін танытатын қоғамның нормалары мен ережелері туралы сөз етіледі. Ата-анасы, олардың орнын басатын тұлғалар, тәрбиешілер балаға жеке тұлға ретінде қалыптасуға әлеуметтік тәжірибені мәдениетті игеруге өзін өмірде таныта білуге қабілеттілікке және осыған даяр тұруға көмектесе отырып, оны өмірге жетелейді.

Қазіргі таңда әлеуметтік педагогиканың мәнін анықтауда бірнеше тәсілдемелер жұмыс істейді:

- жалпы педагогиканың әлеуметтік функциясын ашатын және барлық жас топтарындағы тәрбие үдерістерін зерттейтін әлеуметтік пән немістің әлеуметтік педагогы Ханс Мискес (1915-2006, Mieskes);

- әлеуметтік жүйеге жылдам бейімделуге нормадан жағымсыз түрде ауытқаушылыққа қарсы тұруға жастардың жәрдемі (немістің әлеуметтік педагогы Е.Клаус Молленхауер (1928-1998 Mollenһаuer));

- әлеуметтік ортаның тәрбиелік әсері туралы ғылым (Ресейдің әлеуметтік педагогы Владимир Давыдович Семенов):

- әлеуметтендіру мәнмәтініндегі әлеуметтік тәрбиені зерттеуші ғылым саласы (Ресейдің әлеуметтік педагогы Анатолий Викторович Мудрик);

- «норма» немесе «нормадан ауытқыған» жағдайларда өткендігіне тәуелсіз түрде адамның әлеуметтік дамуына, әлеуметтік қалыптасуына мақсатқа сай ұйымдастырылған педагогикалық әлеуметтік тәрбиенің, әлеуметтік оқудың, әлеуметтік-педагогикалық көмектің және т.б. ықпал құбылыстарын және заңдылығын зерттейтін педагогикалық білім саласы (орыс әлеуметтік педагогы Минненур Ахметхановна Галагузова).