Аймақтағы балық шаруашылығының экономикалық тиімділігі

Қызылорда облысын дамыту мақсатында Дүниежүзілік Банктің (85%) қарыз қаражатының есебінен және республиканың бюджетінен (15 %) «РРССАМ-2»жобасын қаржыландыру бойынша республикалық бюджет комиссиясының оң шешімі қабылданды.

«РРССАМ-2»жобасының екінші кезеңі 2016 жылдан басталады.Облыстың елді-мекендерін суғаратын сумен қаматмасыз ету және экологиялық жағдайын жақсарту мақсатында 8 каналды тазарту жұмыстары жүргізілді.

2 сорап жабдығы сатып алынды. Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде 8 елді-мекенді сумен қамтамасыз ету мәселесі шешілді. Жаңақорған ауданындағы «Қолтоған», «Қыраш» су қоймаларын жөндеу жұмыстары жүргізілді,су тасқынына қарсы жұмыстар бойынша Қазалы және Шиелі аудандарында 11,9 км бөгеттер қалпына келтірілді, және Қызылорда қаласында облыс орталығының маңындағы жасыл белдікті (Қызылорда- Әуежай (4га) және Қызылорда-Шымкент –(23 га) сақтау бойынша біршама жұмыстар атқарылды.

Қызылорда облысында суармалы жерлерді суғаратын судың тапшылығын болдырмау мақсатында, 2015 жылы жалпы құны 1,5 млрд. Теңгені құрайтын Сырдария өзеніндегі Жаңа Шиелі магистралдық каналдының негізгі бас сағасында үрлемелі арынды үймерет (құрылым) салынды. Жобаны жүзеге асыру 27,63 мың гектарды қамтитын Жаңақорған-Шиелі массивін суландыруға мүмкіндік берді.

Экологиялық жағдайды жақсарту мақсатында облыста 10,7 мың/ га жерге сексуіл мен декоративтік ағаштардың тұқымы егілді.Оның ішінде Арал теңізінің құрғап қалған түбінің топырағын нығайту, егіс алаңдарын зиянды заттардан және тұздан қорғау мақсатында 5 мың гектар жерге жасыл ағаштар отырғызылды.

«Арал тенізінің солтүстік жағын сақтап қалу мен Сырдария өзенін арнасың реттеу» жобаны іске асыруына байланысты балық үстау көлемі көбейіп отыр.

2009 жылы 2,5 мың тонна балық, ал 2010 жылы 3,5 мың тонна ұсталынған. Қызылорда облысында 2 балықты өндеу зауыты жұмыс атқарады, бірақ оның 1 кәзіргі кезде жұмысы тоқтап түр.

«Эко-Даму» бағдарлама бойынша «Ауыл шаруашылығын қаржылай қөмек беру қоры» АҚ ауыл шаруашылығын, орман шаруашылығын және балық шаруашылығын дамытуына шағын несие беруде. Оны беруінің негізгі талабының біреу экологиялық жағдайларын сақтау. Бүл несиелерді Бекарыстан би, Басықара, Лакалы, Бозқөль ауыл мекендерінде алынған. Облыста экологиялық жүйесін және ихтиофаунаны бүрынға жағдайына келтіру үшін жұмыстар басталды. «Камыстыбас» мемлекеттік балық питомникінде балықтардын шабақтарын 20 грамға дейің өсіріп, сосың Арал тенізіне және Камбаш көл жүйесіне жіберіліп жатыр. 2016 жылы Арал тенізі мен Сырдарья өзеніне 15 млн- ға дейін балықтын шабақтары жіберілді. Бүл үшін республикалық бюджеттен 194 млн теңге бөлінген. Кәзіргі кезде 2020 жылға дейін балық саласын дамыту үшін жаңа бағдарлама қабылданды.

ҚР Қоршаған ортаны қорғау Мнистрлігінің Балық шаруашылығының Комитетінің басшасы Қыдырбек Искалиевтің пікірі бойынша алдынғы 5 жылда Арал тенізінде балықты аулау 10 мың тоннаға дейін көбейеді. Балық шаруашылығының дамыуна облыста тауарлы-көл шаруашылықтар болады.

Р «Жасыл экономикасына» өту Концепциясының жоспары бойынша 2014 жылы балық шаруашылығын дамытуы қарастырылған. Осыған байланысты Қазақстанда және Арал өнірінде көлдер мен су қоймаларында балықтарды сақтау, өсіру және көбейту, су қоймалары мен көлдердін ресурстық потенциалын молайту мен тиімді пайдалануы қарастырылған.

Балық шаруашылығының көп мамандары бүл жөнінде жақсы пікір айтуда, өйткені осы бағытта атқаратын жұмыстар жасыл экономикасының технологияларын пайдалуына мүнкіндік береді. Мысалы, болашақта бүл істер арқылы 8-10,2 млрд теңгеге дейін балық ресурстарын жеке капиталдың қорғау көбейтуінің іс-шараларына инвестициялары жұмсалынады.

Мемлекет жағынан балық шаруашылығын дамыту үшін үлкенөомақты өаржы жұмсалуына қарамастан балық шаруашылығында бүгінге кейбір кемшіліктерді көруге болады. Мысалы, ҚР Мажилісінде «Табиғат» экологиялық кенесінің төрағасы Мэлс Елеусизов сөйлеген кезде ол бірқатар кемшіліктер айтты. Мысалы, балық шаруашылығын қаржыландару оның көзғарасы бойынша қалдық принцип бойынша жүргізілуде. Ал, реттелген мәліметтер бойынша 50 пайыздан астам мал өнімдерінің экспорты елімізде балық өнімі болған.

Екіншіден, еліміздің су өоймаларынан жылда 45 мың тонна балықтар ауланады және де басқа елдерден осындай мөлшерде океандық балық өнімі импорталынады. Бүдаң да басқа проблемалар елімізде бар екендігін айтты. Соңымен қатар елімізде 30 пайыздай балық өнімдерінің санитарлыө номаларына сәйкес еместігі көп денсаулық сақтау мамандары айтады.