Пәннің құрылымы мен мазмұны

Орқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті

Гуманитарлық-педагогикалық факультеті

 

В050400- журналистика» мамандығы бойынша білім беру бағдарламасы

 

 

Гуманитарлық-педагогикалық

факультетінің академиялық кеңесінде

бекітілген

№____ Хаттама «____»_______ 2016.

Факультет деканы ________Б.Ж.Абдикаримов

 

 

Модуль №15 «Бұқаралық коммуникацияның тілі мен стилі»

В050400-журналистика мамандығы

BAKTS 3206– БАҚ тілі мен стилі» курсы бойынша

СИЛЛАБУС

 

3-курс, күндізгі, 5-семестр (күзгі), 3 кредит, пәннің типі БП/ТК (базалық пән, таңдау компоненті)

 

 

Лектор:

 

Сарышова Күлдірсін Сейтжанқызы, ф.ғ.к., қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасының қауым. проф. м.а., байланыс телефондары (жұмыс орны 27-85-72, ұялы байланыс 87757178180), e-mail: [email protected], каб.204, 1-оқу ғимараты.

Практикалық сабақ /семинар бойынша оқытушы:

 

Сарышова Күлдірсін Сейтжанқызы, ф.ғ.к., қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасының қауым. проф. м.а., байланыс телефондары (жұмыс орны 27-85-72, ұялы байланыс 87757178180), e-mail: [email protected], каб.204, 1-оқу ғимараты.

 

Ызылорда, 2016

Пәннің мақсаты мен міндеттері

Пәннің мақсаты: Баспасөз – қай заманда болса да қай кезеңде де қоғамға қызмет ететін өзіндік рөлі бар ақпараттар ағыны. Ал қазіргідей әлемдік ақпарат жүйесінде ең алдымен баспасөздің жеделдігі, нақтылығы, мазмұндағы, дәлділігі басты рөл атқарады. Қоғамда болып жатқан әр алуан, ірілі-ұсақты оқиғалар туралы дер кезінде оқырмандарына мәлімет жеткізу міндетін атқаратын мерзімді басылым, уақыт өте келе баға жетпес құнды деректер көзіне айналды. Халыққа болған оқиға туралы жедел ақпарат таратқан мерзімді басылым, сол оқиға туралы өз бойына қажетті мағлұматтар да жинайды, сөйтіп уақыт өте келе өзі де тарихи дерек көзі ретінде ғылымдарға қызмет етіп, оқиғалардың кейбір қырларын ашуға көмектеседі. Осы ретте, баспасөз тілін зерттеу мәселесі, тарихына зер сала отырып мәтін лингвистикасына тигізер әсерін қарастыру - «ХХ ғасырдағы баспасөз тілі» курсының негізгі мақсатын айқындайды.

 

Міндеттері:

- Қазақ баспасөзінің даму, зерттелу тарихына қысқаша шолу жасау;

- Қарастырып отырған кезеңдегі қазақ баспасөзі, баспасөз тілінің дамуына әсер еткен факторларды анықтау;

- Қазақ баспасөзі лексикасын тақырыптық-семантикалық топтарға бөліп қарастыру;

- Қазақ баспасөзі лексикасының жасалу тәсілдерін анықтау;

- Қазақ баспасөзндегі әдеби тілдің қызметін кеңейтіп, тіл мәдениетін арттырудағы рөлін анықтау.

Құзыреттілік (оқытудың нәтижелері):

- Бұл курс білім алушы бойында тіл, стиль сияқты журналистік шеберліктің маңызды жақтарына ден қоюын қалыптастырады;

- ауызша және жазбаша жұмыстардың, түсірілген бейнесюжеттердің, жазылған аудиотаспалардың лексикалық, грамматикалық, синтаксистік жағынан ойға қонымды етіп орындалуын және олардың тілі мен стилі жағынан жатық әрі сауатты болуын меңгереді;

- газет-журнал материалдарының, телевизия және радио хабарларының тілдік, стильдік ерекшеліктерін саралай алады;

- әр түрлі тақырыпта материал жазғанда басылымның телерадиоарнаның өзіндік ерекшелігіне сәйкес сөз қолдану тәсілдерін таңдай білуге дағдыланады.

- Пререквизиттер: Қазақ журналистикасының тарихы, Тележурналистика, Ақпараттық журналистика, Публицистика негіздері, Журналистикаға кіріспе және бұқаралық ақпарат құралдары.

Постреквизиттер: Стилистика және редакциялау, Журналист шеберлігі.

Оқу жоспарының көшірмесі

 

Курс	Семестр	Кредит саны	лек	прак	Зертхан. сабақ.	БАОӨЖ	БАӨЖ	Барлығы	Бақылау түрі
									емтихан

Пәннің құрылымы мен мазмұны

Апта	Тақырып атауы	Сағат саны	Жоғары балл
1-модуль Қазақ тілі стилистикасының жалпы мәселелері
	1-дәріс БАҚ тілі мен стилі пәнінің мақсаты мен міндеттері Баспасөз тілінің жалпы мәселелері. Баспасөз тілі – жазба тіл. Әдеби тіл. Тілдік норма. Жалпыхалықтық тіл және оның формалары.
1-практикалық сабақ Әдеби тілдің анықтамасы. Зерттеуші ғалымдар Р.Сыздықова, Қ.Ниеталиева, М.Серғалиев, А.Алдашева, Ш.Құрманбайұлы т.б. ғалымдардың тілдік норма жалпыхалықтың тіл және оның формалары туралы пікірлерін талдау.
1-БАОӨЖ Білім күніне арнап редактор бағанына бас мақала дайындау
	2-дәріс Қазақ тілінің функционалдық стильдері. Публицистикалық және көркем әдебиет стилі.Публицистикалық стильдің өзіне тән ерекшеліктері. Көркем әдебиет стилінің ерекшелігі мен ұқсастықтары, өзге де стиль түрлерінің аралас қолданылуы.
2-практикалық сабақ Ақпараттық хабарларға тән стиль Іс қағаздары стилі. Ресми стиль. Ресми стильді өңдеу жолдары. Ақпарат стиліне қойылатын талаптар
2-БАОӨЖ Тілдер апталығына орай пресс-релиз дайындау
	3-дәріс Қазіргі стилистиканың бағыттары мен түрлері.Стилистиканың даму бағыттары мен түрлері. Прагмастилистика туралы зерттеуші ғалымдар пікірі. Стилистикалық коннотация
3-практикалық сабақ Қазіргі қазақ тілі ғылымындағы стилистиканың екі бағыты - функционалдық стилистика мен прагмастилистика және интерпретациятуралыМ.Балақаев,М.Томанов, Е.Жанпейісов, Б.Манасбаев, Р.Сыздықова, М.Серғалиев, Б.Шалабай, т.б. ғалымдардың зерттеулері. Стилистикалық коннотация: бағалау, бейнелік, пейоративті және функционалды коннотациялар
3-БАОӨЖ Экрантіліне сараптама жасау
2-модуль. Газет жанрлары мен газет лексикасы
	4-дәріс Газет жанрларының тілдік, стильдік ерекшеліктері.Газетке тән жанрлар. Газеттегі шағын жанрлардың тіл мәдениеті. Бас мақала және оның лексика-стилистикалық құрылымы. Бас мақаланың жанрлық ерекшелігі
4-практикалық сабақ Газеттің негізгі жанрлары: хабар (информация), шетелдік корреспонденция, есеп, үгіт-насихат мақалалары, проблемалық мақала, очерк, сұхбат, репортаж, фельетон, пікір, рецензия. Очерк түрлері: портреттік, проблематикалық-аналитикалық, жолсапар очеркі, суреттеме очерк.
4-БАОӨЖ Кадрдегі және кадрдан тыс сөз
	5-дәріс Газет айдарларының құрылысы, тақырыптарының берілу ерекшелігі.Газеттің ішкі құрылымына тән ерекшеліктер. Газет айдарларының лексикалық, лингвистикалық құрылысы. Газет тақырыптарының лексика-семантикалық ерекшеліктері. Әлеуметтік факторлардың газет типтері мен олардың лексикасын қалыптастыруға тигізетін ықпалы
5-практикалық сабақ Материал тақырыптарына қойылатын талаптар мен олардың ерекшеліктері.Газет тақырыптарының құрылысы. Газет тақырыптарының қызметі. Бас тақырыптың ерекшелігі. Проблемалық және бас мақаланың тілдік, стильдік ерекшелігі. Қазақ газеттерінің ағартушылық бағыттағы қызметі.
5-БАОӨЖ Телерадиомәтінге қойылатын талаптар
	6-дәріс Газет тілінің лексикалық сипаты.Баспасөз бетіндегі жаңа қолданыстар. Газет тіліндегі диалект сөздер. Баспасөз бетіндегі терминдер
6-практикалық сабақ Газет тілінің ерекшеліктері.Газет лексикасын құрайтын сөздерге тән ерекшеліктер. Газеттегі қоғам мен саясатты танытатын сөздер. Газет лексикасындағы қоғамдық – саяси терминдердің қолданыс ерекшеліктері.
6-БАОӨЖ Көркем хабарлардағы музыканың рөлі
	7-дәріс Газет бетінде варваризмдердің, орыс сөздері мен калькалардың қолданылуы. Баспасөз бетінде қолданылатын фразеологизмдер ерекшелігі. Баспасөздегі авторлық өзгеріске түскен және жаңадан қалыптасқан фразеологизмдер.
7-практикалық сабақ Әдеби тілдің лексикалық нормасына жатпайтын сөздерге/диалектизмдер, варваризмдер, штамптар, тавтология, авторлық қолданыстағы сөздер/ сипаттама беру. Қазақ тілі лексикасының баю, толығу көздері.
7-БАОӨЖ Дыбыстардың драмматургиялық қолданысы
	Аралық бақылау
	Midterm exam
3-модуль. БАҚ тілінің көркемдегіш құралдар арқылы түрленуі мен әлеуметтік-қоғамдық қызметінің түрлері
	8-дәріс Баспасөз лексикасының көркемдегіш құралдар арқылы түрленуі.Метафора, эпитет, ирония қолданысы. Баспасөз бетіндегі перифраздар.
8-практикалық сабақ Тілдің бейнелеу тәсілдері: метафора, эпитет, теңеу, ирония. Перифраздар мен мақал-мәтелдердің айырмашылығы.
8-БАОӨЖ Кейіпкер сөзі мен мәтіннің үйлесімі
	9-дәріс Газеттің әлеуметтік-қоғамдық қызметінің түрлері Газет ұстанатын бағыттар. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы редактордың қызметі. Ақпарат алу, үгіт-насихат жүргізу мақсатындағы материалдардың тілдік, стильдік ерекшеліктері
9-практикалық сабақ Қазақ газеттерінің ақпарат тарату, үгіт-насихат жүргізу саласындағы қызметі. Әлеуметтік факторлардың газет құрылымына тигізетін әсері
9-БАОӨЖ Көркем тілге қолданылатын камера эффектілері
	10-дәріс Электронды коммуникацияның тілі мен стилінің міндеті мен мақсаты.Радио тіліне қойылатын талаптар. Телевизия тіліне қойылатын талаптар
10-практикалық сабақ Радиожанрлардың тілдік, стильдік ерекшеліктері Ақпараттық жанрлардың тілдік, стильдік ерекшеліктері. Талдамалы радиожанрлардың тілдік, стильдік ерекшеліктері. Көркем публицистикалық жанрлардың тілдік, стильдік ерекшеліктері
10-БАОӨЖ Мерзімді басылымға оқырман хаты
4 -модуль Телерадио тілі мен стилі.
	11-дәріс Радио тілі мен стилі.Радио тілінің ерекшеліктері мен оған қойылатын талаптар. Сөйлеу тілі мен радио тілінің ерекшелігі
11-практикалық сабақ Радиожурналистика саласындағы сөйлеу тілі.Радио тілінің қолданылу заңдылықтары. Сөйлеу тілі. Кейіпкер сөзі мен мәтіннің үйлесімділігі.
11-БАОӨЖ Радиохабарлар стилінің дамуы
	12-дәріс Тележурналистикадағы тікелей эфир табиғаты және осы саладағы стиль мәселесі.Тікелей эфир табиғатының ерекшелігі. Ауызша және жазбаша сөйлеу. Тележурналистика саласында жиі пайдаланылатын стиль түрлері және оның өзіне тән ерекшелігі
12-практикалық сабақ Музыкалық хабарларға тән стильдік ерекшеліктер. Балаларға арналған музыкалық хабарлардың тілдік, стильдік ерекшеліктері. Жастарға арналған музыкалық хабарлардың тілдік, стильдік ерекшеліктері.
12-БАОӨЖ Радиоға түнгі уақытта берілетін хабар дайындау
	13-дәріс Сөйлеу техникасын дамытудағы БАҚ-тың рөлі Сөйлеудегі қосымша құралдар. Тілдік талғам рөлі. Тележурналистикадағы интонация, екпін, кідіріс. Дауыс техникасының ерекшеліктері мен сақтау тәсілдері. Техникалық кідірістер, қолданылу ережесі
13-практикалық сабақ Радиохабарлардың музыка, шу, көркем сөз арқылы бейнеленуі. Сөздіктер мен терминдерді дұрыс пайдалану. Дыбыстық жанды сөздердің тыңдаушыға әсері.
13-БАОӨЖ Хабар дайындауда тілдік бейнелеудің әсері
	14-дәріс Тележурналистика және тіл шеберлігі.Телехабарлардағы тілдік, стильдік ерекшеліктер. Тележурналистикадағы тележүргізушінің сөйлеу шеберлігі. Эфир тілі, оның ерекшелігі
14-практикалық сабақ Сөйлеу мәнеріне қойылатын талаптар. Сөйлеу мәнері. Тілді бейнелі тіл жасайтын құралдар. Сөз дәлдігіне нұқсан келтіретін жағдайлар. Жаңа сөздердің әдеби тілге ену процесі
14-БАОӨЖ Көркем хабарлар тілі
	15-дәріс Телерадиохабарлардың тілі.Шешендік сөз өнерінің журналистикамен сабақтастығы. Ақпараттық танымдық хабарларға тән тілдік, стильдік ерекшеліктер. Танымдық талдамалы хабарларға тән ерекшеліктер.
15-практикалық сабақ Тележурналистің сөйлеу шеберлігін қалыптастырудың алғышарттары: Өзіндік позицияны анықтап, нақтылау Дайындықтың түрлері. Мәтінге сүйеніп сөйлеу. Мәтінсіз, ешқандай жазбасыз сөйлеуСөйленетін сөздің құрылымы. Аудиторияның ықыласын аударудың тәсілдері.
15-БАОӨЖ Интернет газетке жарнамалық материал дайындау
	2-аралық бақылау
	Емтихан
	Барлығы