Жүн талшықтарының түрлері, құрылымы және қасиеттері

Жүн талшығы түрлі жануарлардың – қой ешкі түйенің қоянның түкті жабыны болып табылады. Жүн талшықтарының ішінен қой жүні тоқыма өндірісінде негізгі шикізаттың бірі болып саналады. Қой жүнін талшықтардың жіңішкелігіне ж/е құрамына бірыңғайлығына қарай биязы, биязылау, ұяң же қылшық жүн деп бөледі. Жүн талшықтарынын екі турі:1) биртекти жун 2)аралас жун

Биязы жүн біріңғай болады ж/е орташа көлденең өлшемі 25мкм дейінолатын жіңішке түбіт талш-нан тұрады.

Биязылау жүн де бір текті болып келедіж/е неғұрлым қылшықты түбіттеннемесе аралық биязы жүннен немесе диаметрі бойынша ажырату қиынға түсетін осы талш-ң қоспасынан тұрады. Жуандығы 25-31мкм.

Ұяң жүнбіріңғай ж/е әртекті болады. Ол түбіттен аралық жүн мен айтарлықтай жіңішке қылтықтан тұрады. Қалыңдығы 31-41мкм.

Қылшық жүн әдетте түбіттің, аралық жүн мен қылшық аралас, жиіөлі талшықтан тұрады. Жүннің көлденең өлшемі 34-40мкм болады.

Жүн талшығы 4 боліктен тұрады:1.үлпілдек немесе түбіт – жүннің ең бағалы бөлігі болып табылады. ж/е 2 қабаттан қабықшақты ж/е қыртысты қабаттан тұрады. Түбіттің жіңішкелігі 14,5-2 мкр аралығында. 2.ауыспалы талшык – технологиялық сапасы бойынша аралық жүн қылшықтардың бағалы түрлерінің бірі болып саналады. Оғанедауір мықтылық пен серпімділік тән. Орташа диаметрі 26-50мкр аралығында. 3.өзек немесе кылшық- жүннің маңызды шамалы бөлігі. Ол әр текті ұяң ж/е қылшық жүннің құрамына кіреді. Жіңішкелігі 50-150мкр аралығында. 4.өлі шаш немнесе өлі қылшық – дөрекі, бұйрасыз, жуан, морт ж/е қатты болады. Өлі жүн үш қабаттан тұрады, өлі шаш талш-ң жуандығы100-400мкр аралығында болады.

11. Жіптердің геометриялық қасиеттері

Геометриялық қасиеттерге талшықтар мен жіптердің өлшемдері және формалары жатады. Олардың ішінен маңызды болып талшықтардың және жіптердің ұзындығы мен жіңішкелігі саналады.Талшықтардың ұзындығы L,мм олардың түзетілген түрдегі екі ұшының ара қашықтығы.Орташа арифметикалық ұзындық:

Осы құрама сипаттаманы химиялық талшықтардың ұзындығын анықтауға, сонымен қатар ұзындығын міндетті түрде өлшеуді қажет ететін ұйысқан және қысқа талшықтардың ұзындығын анықтауға қолданады. Орташа массаұзындықты келесі формуламен есептейді:

Талшықтардың ұзындығы бойынша біркелкі еместігін орташа квадраттық ауытқумен және вариациялық коэффицентпен келесі формуламен анықтайды:

жекелеген топтарының ұзындығы.

Талшықтардың ұзындығын үлестіру диаграммасымен н\е штапельдік диаграммамен суреттейді.Талшықтар мен жіптердің жуандағын көлденең қимасының сызықтық өлшемдерімен, оның ауданымен н\е сызықтық тығыздығымен бірлік ұзындығының массасымен сипаттайды.Сызықтық тығыздық өлшем бірлігі мг\м н\е г\км МЕМСТ 8.417 -81 бойыншы халықаралық өлшем бірлігі ретінде қабылданған және шартты түрде ТЕКС деп аталады. Формуласы:

Талшықтармен жіптердің жіңішкелігін кейде номермен сипаттайды:

Номерді сызықтық тығыздықпен салыстыру үшін келесі қатынас қолданылады:

TN=1000

Талшықтар мен жіптердің жуандығын сызықтық тығыздығы бойынша, ал жіңішкелігін номері бойынша бағалау тек олардың тығыздығы бірдей болғанда ғана дұрыс.

Шартты диаметр:

Анықтау шарттарына байланысты сызықтық тығыздық номиналды,нақтылы,қорытынды және кондиционды болып бөлінеді.

Нақты сызықтық тығыздық:

Кондиционды сызықтық тығыздық:

Қорытынды сызықтық тығыздығ:

Жіптердің ширату көрсеткіштері. Жіптің ширату бағыты бұйым тоқу технологиясында оның физика- механикалық және тұтыну қасиеттеріне әсерін тигізеді. Номиналды ширату саны нормативті технологиялық құжатпен бекітілген, 1 м ұзындықтағы ширату санын айтады.Нақты ширату саны сынақ кезінде алынған. Формуласы:

Ширату коэффиценті:

Ширату бұрышы:

Ширатудан қысқаруы: .