Дәріс № 12тақырып. Әлеуметтік ауытқылар, себептері және шешу жолдары.

Дамудағы таяныш қозу аппаратына туғаннан дефект кемістігі жатады, жарақаттар, дегенеративтік, дистрофикалық өзгерістер, сүйек бұлшық ет жүйесі.

Халықаралық номенклатуралық ұсынуға сәйкес,өмір белсенділігі және әлеуметтік жетіспеушілігі дифиренциалды болып келеді.

Қозғалу қимылының бұзылуы:

- аптутацияны қоса бір немесе бірнеше аяқ- қолдың толық және біртіндеп жойлуы нәтижесінде;

- бір немеғсе бірнеше дистанды аяқ-қол бөліктерінің болмау нәтижесінде(саусақ, қол, табан)

- аяқ- қол бөліктерінің жасанды қозғалысының бұзылуы немесе болмау нәтижесінде;

- төменгі аяқ- қол бөліктерінің қозғалысының болмауы;

- біржақты төменгі және жоғарғы аяқ- қол бөліктерінің жоғалу немесе бұзылуы;

- төменгі аяқ- қол бұлшық еттерінің бұзылуы;

Осы бұзылу салдарынан қозғалу өзін- өзі күту әрекеттеріне шек қойылады. Өзін-өзі күту мүмкінділігі- негізгі физиологиялық сұраныстарды күделікті өмір тіршілігіне жеке дара қанағаттандыра білу. Өзін- өзі күту мүмкінгіліге мыналар кіреді:

- негізгі физиологиялық қанағаттандыры, физиологиялық сұраныстарды басқару;

- жеке бас гигиенасын жүргізе білу, барлық дене бітімдерін жуа білу, шашты тарау, тіс жуу, тырнақ алу;

- сырт киімді шешу, іш киімдерді кию, бас киімді, қолғапты, аяқ киімді, түймені пайдалана білу;

- тамақты дайындау, азық- түлікті жуу, турау, тазалау, асханалық заттарды пайдалану,

- тамақтану, тамақты ауызға тигізу мүмкіндігі, шайнау, жұту, ыдыс- аяқты пайдалану мүмкіндігі;

- Күнделікті тұрмыс сұраныстарын қанағаттандыру:(азық- түлік алу, киім сатып алу)

Психикалық ауытқушылығы бар мүгедектер категориясы психикалық және интеллектуалдық көрінісімен біржақты емес, ол осы көңіл- күйді шақыру есептерімен де байланысты.

Мүгедектердің жалпы контигентінің құрамында психикалық аурулар класы бойынша үшінші ранглық орынды алады да 9,4 пайызды құрайды.

Мүгедектердің психикалық ауру контигенті басқа аурулармен ауыратын мүгедектерге қарағанда әлдеқайда жеңіл, олардың ауруы дезодаптация көрінісінде, психикалық көңіл – күй бұзылған жағдайда көрінеді.

Психикалық аурулар кезінде мүгедектікке апаратын аурулар болып ақыл – ой кемістігі табылады, белгілі бір мөлшерде барлық психикалық функциялар және олардың көпшілігі зардап шегеді. Олардың функцияларының өзгеруі өмір сүру барысында өз-өзіне қызмет жасауға, қарым-қытынасқа, оқуға, еңбек етуге, бағыт белгілеуге, өз мінез-құлқын бақылауға, кейде қимыл іс-әрекетіне кері әсерін тигізеді. Өмір сүру барысындағы психикалық аурумен ауруда әрекеттілігінің шектелуі дәрежесімен байланысты.

Өз-өзіне қызмет етудің мүмкіндігінің шентеулі кнделікті тұрмыстық іс-әрекетте жеке гигиенаны сақтай алмаумен, физиологиялық еркімен ұстай алмаумен көрінеді, міндетті түрде сырттан көмек күтеді.

Қимыл-әрекет жасау мүмкіндігінің шектелуі былайша көрінеді: өз-өзін билей алмау, немесе баяу қимылдау, толық мүлде қимылдай алмау (сступор, адинамия) және сырттан көмек күту.

Оқу мүмкіндігінің шектелуі оқу процесінің қиын тапсырманы орындай алмаудан (зорығу) жалпы білімді және кәсіби білімді түсініп игере алмаудан көрінеді.

Еңбек ету мүмкіндігінің шектелуі былайшыа көрінеді: өндірістік іс-әрекет шеңберінің квалификациясының төмендеуі, немесе азаюы, және белгілі бір еңбек іс-әрекетін жалғастыра алмау.

Психикалық аурумен мүмкіндігінің шектелуі үлкен диапазонды құрайды – ақпаратты толықтай қабылдай алмаудан кеңістікте өзін иегере алмауға, уақытты бағдарлай алмау, жағдайына дейін.

Қарым – қатынас жасау мүмкіндігінің шектелуі – психикалық ауруы бар адамдарда жиі кездеседі. Оның көрініс дәрежесі әр қилы болуы мүмкін: берілген ақпараттың аз бөлігі ғана жетеді, немесе қарым-қытынас жасау мүмкіндігінен толықтай айырылу.

Психикалық ауруы бар мүгедекті әлеуметтік бейімделуіне арналған бағдарлама олардың жолдасының, отбасының, жұмыс немесе оқу орнын таңдауда құқығын қамтамасыз етеді. Бағдарламада беиімдендіруші оқу ісі, еркін салауатты өмір салтын қалыптастыруға дайындау, тұрмыстық құралдарды пайдалану, мүгедектердің биімдендіруші тұрмыстық коммуналдық шарттағы индивидуалды шешімінің разработкасы қарастырылған.

Отандық психиатрияда ақыл-ой кемістігінің мынадай кетегориялары қабылданған (халқаралық құжат критериларының есебі бойынша): дебилділік, имбецидын және идиотия (терең ақыл – ой кемістігі).

Әдебиеттер тізімі: 1, 3, 5, 8, 12, 13, 18, 21.