Компьютерлік бағдарламалар:Power Point, Excell, веб-сайты www.stat.kz
АЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ
| Пән: Экономикалық теория негіздері | |
| 2 кредит | 1,2 семестр 2012-13 оқу жылы |
| Тәжірибе № 2 Қоғамдық өндірістің негіздері | Ажигужаева А.Б. |
Экономикалық қатынастар – адамдар арасында қызметтер мен материалды рухани игіліктерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну процесі барысында пайда болатын қатынастар. Бір жыл бойы өндірілетін адамдардың шаруашылық қызметтің нәтижесі қоғамдық өнім болып табылады. Өзінің қозғалысында 4 сатыдан тұрады. Олар - өндіріс, бөлу, айырбас және тұтыну.
Ндіріс – пайдалы өнім шығару процесі. Бұл бастапқы саты. Оның қоғам-ң өнімнің қозғалыстағы орнына қарай экономистер әртүрлі бағыттар ұсынады. Біреулер бұл саты шешуші мағынаға ие дейді.
Бөлу - өндірілген өнімдегі әр адамның үлесін анықтауды білдіреді.
Айырбас – бұл бір өнімнің басқа өнімге айырбастау процесі.
Тұтыну – адамның қажеттіліктерін өтеуі үшін өндірілген игілектерді қолдануы. Тұтыну өнімді пайдаланудың тәмәмданушысы болып табылады.
Тұтыну екі сипатта - өндірістік және өндірістік емес болады.
Ндірістік емес тұтыну- жеке және қоғамдық болып екіге бөлінеді.
Жеке тұтыну- бұл адамдардың тамаққа, киімге, білім, демалысқа және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Оғамдық тұтыну- қоғамның ғылымға, мәдениетке, білімге, басқаруға және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Німдерді тұтынған кезде олар оң мағынада жойылады. Яғни, оларды ұдайы өндіріп тұру қажет. Ұдайы өндіріс бұл өндіріс процесінің қайталануы. Ұдайы өндірістің жай және ұлғаймалы түрлері бар.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1.Экономика және адам. Адамның экономикалық қызметтері (іс-әрекеттері).
2.Экономикалық мүдделер және экономикалық іс-әрекеттің басқа да ішкі себептері, Экономикалық адамның оңтайлы (ұтымды) іс- әрекеттерінің үлгі-модельлері.
3.Қоғамдық өндірістің құрылымы.
4.Өндіріс және ұдайы өндіріс. Өндіру, бөлу, айырбастау жөне тұтыну. Жай және ұлғаймалы (экстенсивті, интенсивті) ұдайы өндіріс.
5.Экономикалық игіліктердің ұдайы айналымы және экономикалық тұлғалардың өзара іс-әрекеттері.
ТЕСТ
1) Саяси экономия" сөзiн алғашқы болып өз еңбегiнiң атауы ретiнде алып, ғылыми қолданысқа енгiзген:
А) Адам Смит.
В) Аристотель.
С) Антуан де Монкретьен.
D) Карл Маркс.
Е) Альфред Маршалл.
2)Экономикалық теория пәнiн ең толық ашатын анықтаманы таңдаѕыз:
А) экономика қоғамның әлеуметтiк-экономикалық құрылымын зерттейдi
В) экономика товарлардың өндiрiсi мен бөлiнiсiн қамтитын iс-шараларды зерттейдi.
С) экономика халық шаруашылығына әсер ететiн экономика өлшемдерiн (баға, өндiрiс, жұмыссыздық және т.б.) зерттейдi.
D) экономика ақша, банк жүйесiн, капиталды зерттейдi.
Е) экономика қоғам мїшелерiне қажеттi товарлар мен қызметтердi өндiруде қолданылатын шектеулi ресурстардың тиiмдi пайдалануын зерттейдi.
3)Экономикалық теория:
А) барша экономикалық жүйелердi оқып-бiлу үшiн жарамды.
В) тек қана капиталистiк шаруашылық жүйесiн зерттеп-бiлу үшiн қажет.
С) социализмге сипатты экономикалық қатынастарды зерттеуде пайдалы болуы мүмкiн емес.
D) барша экономикалық жүйелердi оқып-бiлу үшiн жарамсыз.
Е) индустриадан бұрынғы жүйелердi танып-бiлуге жарайды.
4)Экономикалық теория ненi зерттейдi:
А) ұйымдастыру-экономикалыќ жјне јлеуметтiк-экономикалық қатынастарды. және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн.
В) ұйымдастыру-экономикалық және әлеуметтiк-экономикалық қатынастарды.
С) қоғамның өндiргiш күштерiн және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн
D) адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн
Е) өндiрiстiң технологиясын және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн
Глоссарий
| Дәстүрлі экономика Традиционная экономика Traditional ekonomics | Сирек кездесетін табиғат ресурстарын кеңіннен пайдалануды салт-дастур,әжет-ғұрып айқындайтын экономикалық жүйе |
| Ақша Деньги money | Айырбас құралы ретінде барлық адамдарменқабылданатын және басқа тауарларды бағалауға қызмет ететін кез-келген тауар немесе символ |
| Құн Cтоимость Value | Таур өндіруге жұмсалған және осы тауар түрінде затқа айналған ғоамдық еңбекті көрсететін саяаси экономия санаты,бір заттың ақшалай құндылығы немесе оған жұмсалған шығынның мөлшері. |
| Өндіріс шығындары Издержки производства Costs of production | Өнім өндірүге жұмсалған жжанды еңбек пензатқа айналған еңбек шығындарының жиынтығы. |
Қолданатын әдебиеттер:
І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ
университеті.2010.
2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.
З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.
ҚазМБА. 2007.
4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.
Қаз.университеті. 2004.
5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.
Алматы, 2006,б.
6.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.
Алматы. Экономика, 2006.
7.В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.
Алматы. 2006.
8.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под
общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,
2009.
ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ
| Пән: Экономикалық теория негіздері | |
| 2 кредит | 1,2 семестр 2012-13 оқу жылы |
| Тәжірибе № 3 Меншік қатынастары және олардың экономикадағы орны. | Ажигужаева А.Б. |
Меншік - обьектілердің қатыстығы жөніндегі адамдар арасындағы экономикалық қатынастар. Меншік нысаны меншік обьектілерінің кімге тиесілі екенін көрсетеді. Меншіктің заңды мазмұны меншік иелерінің қоғамдық өндірісте әртүрлі еңбек өнімдерін иелену құқықтары арқылы анықталады. Меншік құқығы белгілі бір тұлғаларға материалдық және материалдық емес игіліктердің тиістілігін бекітетін және осы құқықтарды қорғайтын заң нормаларының жиынтығы не, қалай, кім үшін өндіру экономиканың іргелі сұрақтарын шешу шаруашылық жүргізіліп жатқан субьектілердің өндіріс құралдарына, меншік құқығына тәуелді. Қазіргі Қазақстан заңнамасына сәйкес меншік иесі (өз қалауы бойынша) меншік обьектісін иеленеді, пайдаланады және меншік етеді. ҚР-ң азаматтық кодексінде келесі категорияларға түсінік береді:
