, . : .
(.ֆրանկ) -, , , -, XII-XV, , XVI-XIX , [1].
XX , , , , , , , , - , , , ..[ . : - ].
1915 ( , , , , , ), ( 1916 4 40366 [ .. 2003]), 200 , , [2] . , , [3], , , , .. 1972, - .. 1958, .. 1954 50-70 .: , , .
1. , - . .
[ . . 1972]
, , , , , , , -. : - (2006):
: , , , , , , , , , , , , , , , , , -, , ( ), , , , , , , . ( ) , (-, -); ( ) - .
|
|
20 .
, , . . 32 90 , . ( , , , , ) XX 90- , , - ( . 9 . 60, 5 . [4]).
: , .
, , , . , .
(55, 58 .. 1972) 2 ( , -), :
[g](<.-.*gh) [g], [k](<.-.*g) [kh](<.-.*k) .
.., , - . .. p, t, k . 2, , , ( ., , ) .
, [Dum-Tragut, 2009], .. , .
.. :
.2 ..
|
* , , . - -- (dzun dzjun).
|
|
, .
, .. :
1) :
(1) dur - [tʰur] ʿʾ; (2) dzer [tser] ʿʾ; (3) goʁtsav - [kʰoʁtsa´v] ʿʾ
2) r, :
(4) mardn - [marth ən] ʿ-ARTʾ; (5) thagavor - [tʰakʰawuə́r] ʿʾ
3) ր :
(6) zarketsh - [zargéts] ʿʾ; (7) vaxkot er - [vaxkoder] ʿ ʾ
(8) mi zarkov [mizargów] ʿ ʾ
r:
(9) kaprenkh - [kabrenkh] ʿ ʾ
4) [h] ( 70 )
5) ղ → խ, , : (10) ʁekavar - [χegavár] ʿʾ
, ʁ :
(11) spanoʁis - [spaʁoʁís] ʿʾ
ʁ .
(12) muʁ - [muχ] (. ) ʿʾ
6) [v] w:
(13) tagavor - [tʰakʰawuór] ʿʾ
, , 2.
2.
. | + | + | + | ||
r . | + | - | + | ||
r | + | + | + | ||
- | + | - | |||
ngn nkn → jen | + | + | ? | ||
հյ/յհ հ | + | + | ? | ||
h | + | + | - | ||
ʁ → x | + | + | + | ||
հ→f | + | + | - |
.
.., , 2:
1) [aj] [e]
(14) jeʁbajr- [aχpe´r] ʿʾ
2) [u] [uo] ( [uə]) :
(15) (որտեղ) vorteʁ - [vuo'ʁteʁ] ʿʾ; (16) thagavor - [tʰakʰawuə́r] ʿʾ
3) i ie-
(17) mi spane - [mi´e spané] ʿ ʾ
4) - ( , 5)
(18) (ես) jes [jes] ʿʾ
(19) (երեխա) jerexa - [jereχa] ʿʾ
5) v-
(20) (որ գյուղն) vor gjuʁn- [vuo´r g'e´ʁn] ʿ ?ʾ
6) , 2:
(→ä/ #[+voice, -son, -cont] Vaux 1992) , . .
(21) Shahnazar - [ʃähnazä´r] [ʃahnaza´r] . ʿ - ʾ
|
|
3.
3.
aj→e | + | + | + | ||
e→ie | + | - | + | ||
o→uo | + | - | + | ||
e→je | + | + | + | ||
o→vօ | + | + | + | ||
a→ä | + | + | - |
, 2 3 , o .
, , . , , , :
) : , , , .
) , :
əndzi´/indz; - kəzi´/k'ez; məzi´/m'ez
( , i .)
:
ais isa; ajd ida; ajn ina.
(22) [ída jereχán vuórne?] ʿ ?ʾ
) :
-er/ner, -ni, -kh, -stan, -star, , :
(23)[hekiát ni / chemgína jes ímal kəzí asím] ʿ? , .ʾ
) .. ó , , ( , .. -likh, . av, -uk man.), : , k-/g-, , , .
(24) [ ed ir kzy khoʁts áv tar áv ?] ʿ ?ʾ;
(25) [dukh ezmín gésə vren kaʃhadékh dra archín anún ezmíg er, che?] ʿ , ʾ
( ):
ա a, բ b, գ g, դ d, ե e, զ z, է e, ը ə, թ tʰ, ժ ʒ, ի i, լ l, խ χ, ծ ts, կ k, h h, ձ - dz, ղ ʁ, ճ tʃ, մ m, յ j, ն n, շ ʃ, ո o, չ tʃʰ, պ p, ջ ʤ, ռ ɾ, ս s, վ - v, տ t, ր ɹ, ց - tsʰ, ւ w, փ pʰ, ք kʰ, o o, ֆ f.
[m'], [p''], [ph].
|
|
[pärä´v].
ABL ; ACC ; ART ; GEN ; IMP ; IMPER ; inf ; INSRT ; LOC - ; NOM ; pl ; PRS ; PERF ; PLPR ; sg ; 1, 2, 3
, .
1. [kán mártʰ ukín/ éto/ mártʰə ʃát vaxkóder/ paráv mártʰer éli// ]
ʻ . .. . .ʼ
ka-n martʰ u kin/ éto/ martʰ-ə ʃat vahkot er/ parav martʰ er éli/
-3pl.PRS / / -ART .3sg.IMP/
.3sg.IMP
2. [umiankám éd mártʰen zargéts / kʰarsún hátʰ ír kəspanéts múχ/]
ʻ - .ʼ
u mi ankam ed martʰ-ən zark-ets / kʰaɾsun hat ir kə-span-etsmuχ/]
-ART -3sg.PERF/ kə--3sg.PERF
3. [kʰaɾsún hád múʁgmúʁ spənéts/ u phréts / dróʒ grér //]
ʻ ... . : .ʼ
kʰaɾsun hat muʁ gə muʁ spəne-ts/ u bre-ts / droʃ gr-er
k/ -3sg.PERF / -IMP -IMP
4. [mizargó/ mizargów kʰaɾsún hát ir kə spaním / mikʰaɾsún ʤánkə spanín/]
ʻ / ʼ
mi zarg-ov/ mi zarg-ov kʰarsun hat ir kə-span-im / mi kʰarsun ʤan kə span-im/
-INSTR/ -INSTR .GEN -1sg.PRS/ -1sg.PRS
5. [knígə prnér zargéts zornow / tʰúrs orér / jethé du ed imal spanorís du gna spané]
ʻ , c c, , : , .ʼ
knig-ə prn-er zark-ts zorn-ov, tʰurs or-er/jeth e du ed imal ka spanoʁis də gn-a span-/
-ART -3sg.PST hit-3sg.PERF -INSTR -3sg.IMP / .3sg -2sg.IMPER -2sg.IMPER
6. [etʰ hétʃ mártʰen gnáts o/ knígən r tʰúr seréts/ ed mártʃən r dúrpʰ zargéts zargéts ]
ʻ . -.ʼ
ed hetʃ martʰ-en gna-ts / knig-ən er tʰurs ser-ets/ ed martʃ-ən er dur-pʰ zarg-ets zarg-ets
-ART -3sg.PERF/ -ART .3sg.IMP .3sg.PERF / -ART .3sg.IMP - 3sg.PERF -3sg.PERF
7. [éd xéʤ martʰérə láv gnáts tʃʰəmgína úr ertʰá/ χəmgáv/ χəmgáv razboinérə tsérə ták/]
ʻ , / / ( ).ʼ
ed χeʤ martʰ erə lav gn-ats tʃʰ-əm gin-a ur ertʰ-a/ χəmgav/ χəmgav razboi-ner-i e tser-i tak/]
be.3sg.IMP -3sg.PERF not-be.1sg.PRS -PRS -Ø
/ -pl-GEN -GEN /
8. [edá razboinérə tesán nəránkʰ krúger/ mizargó miadó zargín kʰarsún hátʰkə spaním/]
ʻ , o .ʼ
eda razboi-ner-ə tes-an nəran kʰ krug-er/ mi zarg-o mi-ado zarg-i-n kʰarsun hatʰkə span-im/
-pl-ART -3pl.PRS -GEN -/ one hit-abl one-stroke-abl hit-gen-ART forty item kill-1sg.PRS
9. [edá razboinérə ədérnə vahetsán/aj mártʰ/ məzíes spané tʰorménkʰ / íntʃərasís ménkʰə hamár kenínkʰ/ ]
|
|
ʻ : , , , .ʼ
eda razboi-ner-ə ed er-nə vahets-an/ aj martʰ/ məz mi es span-e tʰormenkʰ / intʃ (ər) as-is menkʰ kʰo hamar k-eninkʰ/
-pl-ART -GEN -3pl.PRS/ / .ACC .2sg.PRS -IMPER -1pl.PRS/ -2sg.PRS .GEN k--1pl.PRS
10. [mə́z miespanékʰ/ mənákʰ məzí miespané/ ]
ʻ , .ʼ
məz mi span-ekʰ/ minak məzi mie span-e
.ACC -2pl.IMPER/ .ACC -2sg.IMPER
11. [tʰəʁís me χegavár/ ménkʰ əmenpán kʰenínkʰ / mənákʰ dú məzí míes spané/]
ʻ , , .ʼ
tʰəʁ-is me χegavar/ menkʰ amen pan k-eninkʰ / mən-akʰ du məzi mi span-ə
-2sg.PRS .GEN .ACC / k--1pl.PRS / .ACC -2sg.IMPER
12. [edmál ed mártʰən tʰaravedóts írkən/ tʰakʰawuə́r/]
ʻ .ʼ
ed imal ed martʰ-ən tʰaraved-ots irkən tʰakʰawuər
-ART -3sg.PERF .GEN /
13. [anóntsʰ χegavár/ nerántsʰ ed or nerútsʰ χegavárt aráf/ fsó]
ʻ . . .ʼ
anontsʰ χegavar/ nerantsʰ ed or nerutsʰ χegavart ar-av/ fso
- GEN / .GEN -3sg.PERF/
:
: , , . , , , , , . , , , , 50, 100 "".
: ( 60/56 1954 - 1958)
) 1 ( ).
: - .
) - , . , .
) , -- , g- .
) , . , , , ( 26):
(26) [eh vartáni tsovsém pəzdíge(r)] - ʿ ʾ
( 1915 .) .
:
. - : , - , , ( XVIII - XX ) 2003
Stephan H. Astourian. Genocidal Process: Reflections on the Armeno - Turkish Polarization // Hovannisian. The Armenian genocide: history, politics, ethics 1992
.. , 1972
- .. , 1958
.. , 1954
Hratchia Adjarian. Classification des dialectes armeniens, Paris 1909
.., .. ( ) // : , 2013:
. ( )// : , 2013:
Vaux, Bert. The phonology of Armenian, Oxford 1998
Vaux, Bert. Adjarian's Law and Consonantal ATR in Armenian, NY 1992
Dum-Tragut, Jasmine. Armenian: Modern Eastern Armenian. Amsterdam 2009// John Benjamins Publishing Company. P. 17-18.
Grimes, Barbara F. Ethnologue, Languaged of the World 1992
// (), 1974 .1. .198
. : - [ ], 2012 : http://javaxk.narod.ru/frang.html
Spread of the Armenian language[ ] // Worldmapper, : http://www.worldmapper.org/display_languages.php?selected=662
.
[1] , , 1198 ., .
[2] ́ , , 1803 .
[3] , , , [ Stephan H. Astourian 1992 ]. 5 .
[4] , .