.


:




:

































 

 

 

 


3




-Şamil, te mûrîyên min aza kir, vî pîyê min yê jêkirî hilde bal xwe, gava bikevî rojeke teng, pîyê min dane ser êgir, ezê bême hewara te.

Şamil pîyê wê dike paşila xwe û diçe. Ew di orta du bilûrên gîhê da merivekî marê ziya di dêst da dibîne. Şamil diçe bal wî û dibêje:

-Selam, xortê delal.

-Tu ser serê min û ser çavên min ra hatî,- xort bersîva wî dide.- Navê te bi xêr?

-Navê min Şamil e.

-Tu wa di ku da diçî?

-Ez diçim keça padîşahê horî-perîyan ji xwe ra bînim.

-Navê min Gurguhêz e, tu birayê min yê mezin î, ez birayê te yê biçûk im, tu di ku da herî, ezê bi te ra bêm.

Dibine destebirakên hev û diçin. Pir diçin, an hindik, Xwedê zane. Diçin, rastî merivekî bi navê Ahmed tên. Ew jî dibêje:

-Ez gerekê bi we ra bêm.

Şamil razî dibe, ewana riya xwe berdewam dikin. Hinekî jî diçin, rastî Ahmedê bilûrvan tên. Ew jî dibe destebirakê wan. Evana diçin û rastî Ahmedê têrnexwer tên, ew jî digihîje wana, dibin pênc heval. Li ser rê goristan hebûne, ji mezelan deng têne bihîstinê, ku: Hûn tên û derbaz dibin, lê qet silavekê jî nadine me.

Şamil dibêje:

-Bibaxşînin, me nizanibû, ku li van deran mezel hene.

Ewana diçine bal mezelan û rastî merivekî bi navê Ahmed tên, ku ji mezelekê derketibû. Ew jî bi wan ra dibe heval û dibin şeş û bi rê dikevin. Pir diçin, hindik diçin, Xwedê zane, rastî Ahmedê defçî tên. Ev jî digihîje wana, dibin heft heval. Paşê rastî Ahmedê wênekêş tên, ew jî bi wan ra dibe heval. Diçine bajarekî û dibine mêvanê pîrekê.

Ji pîrê dipirsin:

-Ev çi bajar e?

-Eva bajarê padîşahê perîyan e.

Her heyşt birayên destebirak difikirin, ku çawa bikin keça padîşaha perîyan bibînin. Biryar dikin wêneyê Şamil bikişînin, bibin bal keça padîşah, bona ew bibîne û eger Şamil begem bike, paşê gavên dinê bifikirin. Wêneyê Şamil dikişînin, wêne hildidin û bi def û zurnê dibine bal keçikê. Keça padîşah wana dibîne û gazî bal xwe dike. Ew wêneyê Şamil dibîne û ser bengî dibe. Ew carîyên xwe ji odeyê derdixe û dispêre ku Şamil bînin bal wê. Difikirin, ku çawa bikin, ku dema anînê kes Şamil nebîne.

Gulperî dibêje:

-Kincên jinan lê kin, eger pirs bikin, bêjin ku diçe bal xanimê, xanim wê karekî bidê.

Hevalên Şamil diçin û derheqa vê yekê da jê ra dibêjin. Şamil diçe bal Gulperîyê, ewana dikevine nava sohbetê û ser hev bengî dibin, lê Şamil surên xwe ji keçikê ra nabêje, vedigere bal hevalan. Ew ji hevalan ra dibêje:

-Niha hûn herin li ser Kevirê xazgînîyan rûnên.

Du heval radibin, diçin ser kêvir rûdinên. Xulam û xizmetkarên padîşah wî dibînin û dibêjin:

-Hûn çi dixwezin?

-Em jinê dixwezin. Jinxwestin edetê dinyayê ye,- Ahmed bersîvê dide.

Xulam diçin derheqa wê yekê da ji padîşah ra dibêjin. Padîşah dibêje:

-Bihêlin bira bêne bal min, ka ez binihêrim ew kê ne.

Herdu Ahmed jî diçine bal padîşah. Padîşah xêrhatinê li wan dike, ew rûdinên. Padîşah dibêje:

-Xêr e, hûn ji bo çi hatine?

-Ez xulam, jinxwestin edetê dinyayê ye, em jî hatine bona qîza te ji bo birayê xwe bixwezin,- ji herdu Ahmedan yek dibêje.

-Hûn ji bo kîjan birayê xwe dixwezin?- padîşah dipirse,- wî merivî bînin bal min, da ku ez wî bibînim.

Bira diçin Şamil tînin. Padîşah ku Şamil dibîne, jê hiz dike û dibêje:

-Şamil, ezê qîza xwe bi wî şertî bidime te, ku tu di şevekê da çewaleke tijî ceh û genim ji hev bibijêrî û ji hev cuda bikî.

Şamil qayîl dibe. Ew diçe derva, ji paşila xwe pîyê mûrîyê derdixe û datîne ser êgir. Hemû mûrî berev dibin, bi daxaza Şamil di nav şevekê da ceh û genim ji hev cuda dikin û diçin.

Padîşah berbangê diçe dibîne, ku ceh û genim ji hev hatine cudakirin. Ew gazî Şamil dike û dibêje:

-Niha şertekî minî dinê heye. Li ser devê misîna kalikê min ya zêrkildayî navê wî hatîye kolan. Ew misîn avîtine behrê, tu gerekê herî misînê bînî. Xêr ku te misîn anî, ezê qîza xwe bidime te.

Şamil razî dibe. Şev hemû razabûn. Şamil diçe ber kenarê behrê, perekî baskê teyredeyê derdixe, agir dadide û datîne ser. Dibîne, ku bêhesab refên teyran hatin dora wî berev bûn. Serekê refê dibêje:

-Emir bike, ka daxaza te çi ye?

-Padîşah ji min misîna zêrîn dixweze, ku ser devê wê navê kalikê wî hatîye nivîsar, ew di binê behrê da ne,- Şamil dibêje.

Serekê refê emirî ser refeke teyredeyan dike, ku misînê bîne. Ref dikeve binê behrê, ji binê behrê misînê derdixe û dide Şamil. Şamil gelekî şa dibe. Ref xatirê xwe jê dixwezin û diçin.

Şamil misînê dibe dide padîşah. Padîşah zendegirtî dimîne û dibêje:

-Êvarê kerem bikin, werin nan bixun.

Şamil derheqa van yekan da ji Gulperîyê ra dibêje. Gulperî dibêje:

-Xwerina, ku wê dayne ber we, jehrdadayî ye.

Şamil vedigere, diçe bal birayan û ji wan ra dibêje:

-Padîşah gazî me dike bona me jehrdadayî bike. Wextê xwerinê li min binihêrin, ez çawa dikim, hûn jî wisa bikin.

Diçin, dikevine mala padîşah, dora sifreyê rûdinên. Alîyekî sifreyê merivên padîşah rûniştibûn, li alîyê dinê jî bira rûniştibûn. Şamil dibêje:

-Gorî edetê mala me, berî nanxwerinê em gerekê li bilûrê xin, paşê bixun.

Ahmed bi dengekî bilind li bilûrê dixe, deng wisa bilind bû, ku guhên haziran kerr dibûn. Xênji birayan, yên din hemû serên xwe bi arxalixê digirin. Şamil radibe xwerina ku danîne ber wan, datîne ber merivên padîşah, lê xwerina wana datîne ber birayan. Piştî wê Ahmed îdî hew li bilûrê dixe.

Merivên padîşah serên xwe ji bin arxalixan derdixin û destpê dikin, dixun. Hemû qir dibin. Padîşah tê dibîne, ku merivên wî hemû qir bûne, lê tişt bi birayan ne hatîye, şaş û metel dimîne. Padîşah çarneçar qîza xwe dide wan. Bira Gulperîyê ji bajêr derdixin, xatirê xwe ji Şamil dixwezin û diçine welatê xwe.

Di rê da Şamil eşkere ji Gulperîyê ra dibêje, ku wê dibin bona marê ziya. Gulperî dibêje:

-Ez jî zanim, lê gava em bigihîjine warê marê ziya, tu li ber zinêr bi dengekî bilind bike gazî, bêje, ku min dibin bona wî.

Dema digihîjine warê ziya, Şamil ber zinêr disekine û gazî wî dike, ziya ji şabûnan xwe ji zinêr davêje û pirtî-pirtî dibe.

Şamil Gulperîyê dibe welatê xwe, di rê da rastî merivekî belengaz tê, zêrekê didê û dibêjê:

-Here çavronkayî bide bavê min, ku kurê wî hatîye û min ji xwe ra qîzek anîye.

Padişah bi wezîr-wekîlên xwe va, binecîyên bajêr tên pêşîya Şamil û jina wî. Wana bi def û zurnê dibine malê, heft rojan, heft şevan dawetê dikin.

Ewana çûn gihîştine mirazê xwe, hûn jî bigihîjine mirazê xwe[359].

 

 

 

- . . . , . , , , . , , , , . , :

- , ? - .

:

- . , . , , - .

, .

- , , -, -, .

, .

. - , . , .

, .

, .

:

- , - . , , , . -, .

-, , .

, , . , , . , . . , . , :

- , . . , - .

, . , . , . . - . , .

- , - , - , .

:

- , , . . .

. . :

- , !

- ,- :- ?

-.

- ?

- -.

- , - :- . .

. , . , . - //, . - //. . . , : " ". , :

- , , .

, . , . . , , -. - . -, . - .

- ? - .

- -.

, . , , . - . , . . , . // , , . , , :

- , , , .

. , . - . , :

- , " " / /. .

. , :

- , ?

- - , . . "".

. .

- , , , ,- .

- , , - .

. .

- , - , - , , .

. , , . . .

, , .

- , - . - - . - . - .

. , , , , . . :

- , , .

- , - .

. . , . .

. :

- .

. :

- ! , .

, :

- , . , .

, . , - . , :

- - . , .

- , , . , . , , , : , - . , - . .

. , , . .

, , , , , .

, , , -. :

- , , .

, , . , , , .

. - , , .

, . , , .

. .[360]

 

 

18. Gulperî

Di bawermendîyên kurdan da dîk jî cîkî layîq digire, yê ku her ro di wextê xwe da bang dike, ew di malhebûnê da seheteke zindî bû, xwesma di dema çandinîya baharê û payîze da, di demên ekinberevkirinê da. Her sibe, hema bêje di eynî wextê da bangdayîn bal êzdîyan fikireke wisa saz kiribû, ku di wê yekê da biryara yê jorîn heye, ew ser wê fikirê bûn, ku di nav bedena dîk da ruhek heye, ku wî mecbûr dike bang bide. Lê gava mirîşk bikira qirte-qirt, wê ecêbek bihata serê neferên malê. Bi vî awayî, êzdî ekindarî, xweşbextî û bextreşîya malê, jîyan û mirin, hatina baharê û bûyarên din bi teyredeyên malê û kûvî va girê didan.

Padîşahek hebûye, sê kurên wî hebûne û baxçekî wî yê sûrkirî û sengerkirî hebûye. Her payîz, gava dar ber didan, dêwek dihat berên daran dixwer û diçû. Ew wisa hîn bûbû berên daran dixwer, ku padîşah di hizreta berên wan daran da dima. Rojekê padîşah emirî ser kurê xwe dike, dibêjê:

-Lao, îsal darên me rind girtine, here ber baxan, binihêre, ku kes zirarê nedê, dizîyê neke.

Kurê padîşah yê mezin diçe miqatîyê li bêx bike. Şev radizê, sibê şebeqê hişyar dibe, dibîne, ku ser daran ber nemane, te digot qey daran tew ber negirtibûn. Diçe bal bavê xwe, dibêje hal û hewal ev e.

Saltira dinê padîşah kurê xwe yê orte dişîne bona ew miqatî li bax û baxçê malê bike. Ew yek tê serê wî jî. Ew sal jî di ser wan ra dibuhure. Sala dinê kurê padîşahî biçûk Mîrze Mehmûd ji bavê xwe ra dibêje, ku ew dixweze here ber bax û baxçê malê.

Mîrze Mehmûd şûrê xwe girê dide, tîr û kevanê xwe hildide û ber baxçe disekine. Nêzîkî şebeqê xew zor lê dike. Ew tilîya xwe dibire, ku xewa wî neyê, lê şewat ketibû tilîya wî, çareya wî hatibû birînê. Demeke xurt şûnda texmîn dike, ku yek ji ezmanan mîna ewirên nîsanê hate xwarê, li baxçe peya bû. Mîrze Mehmûd dibîne, ku eva dêwê firok e. Ewî tîr û kevanê xwe hilda, tîrê xwe berda û rast li enîya dêw xist. Dêw birîndar bû û bû reqînîya wî kete erdê. Mîrze Mehmûd çû bal bavê xwe û gotê:

-Min dijminê me birîndar kir, ew dêwekî reş bû.

-Herin dêw bikujin,- bav emir dike.

Bira bi hev ra çûn, ku dêw bikujin, ewana di rê da korek (çalek) dîtin. Dêw ketibû wê korê. Birayê mezin got:

-Min peyayî korê bikin, ezê wî bikujim.

Wî peyayî korê kirin, lê ji tirsan kire qîrîn, dest avîtinê, derxistin. Vê carê kurê orte peya kirin, heta nîvê korê çû, ew jî tirsîya, carek din hilbirandin. Mîrze Mehmûd peyayî korê kirin, ewî şûrê xwe kişand û kete korê. Di korê da av tunebû, derîyek vebû, di hundur da keçeke husulcemal rûniştibû, xalîçe çê dikir, dîkê zêrîn û mirîşkek jî kêlekê bûn, ser sinîyê dilîstin. Xort pirsî:

-Dêwê Qehr li ku ye?

-Ji min wê da xûşka min ya orte dijî, here bal wê, ewê ji te ra bêje.

Xort çû bal wê, dîsa ew pirs dayê, ewê jî wek xûşka xwe bersîv da û gotê:

Mîrze Mehmûd çû, silav da qîzikê û cîyê dêw pirsî. Ewî derheqa dijminatîya xwe ya di hindava dêw da ji qîzikê ra got û di ser da zêde kir, ku ew dixweze dêw bikuje.

-Dêwê Qehr birîndar bûye, razaye,- qîzikê got,- tu gava carekê lêxî, îdî derba xwe dubare neke, yan na ewê rabe û te bikuje.

Mîrze Mehmûd çû bal dêw, dît ew razaye, şûrê xwe derxist û got:

-Şemso, tu bêyî hewara min,- û li pişta dêw xist.

Dêw bû du keran û got:

-Carekê jî lêxe!

-Edetê mala me wisan e, ku em derbekê lê didin, derba dudan guneh e,- Mîrze Mehmûd bersîvê dide.

Dêw mir.

-Gulî,- Mîrze Mehmûd gote qîzikê,- were em herine welatê me, tuyê bibî bermalîya min, emê herdu xûşkên te jî bibin ji birayên xwe ra.

Gulperî qayîl bû. Wana hebûna dêw, herdu xûşkên mezin bi xwe ra hildan û ketine korê (çalê). Mîrze Mehmûd bangî birayan kir, ku wana ji korê derxin. Bira şirît daxistin, pêşî herdu xûşk derxistin. Xûşka biçûk ber Mîrze Mehmûd pêşnîyar kir, ku pêşî ew ji korê derê, lê ew qayîl nebû.

-Baş e,- Gulperîyê got,- lê ezê tiştekî ji te ra bêjim. Hespê dêw li gomê girêdaye, piştî ku we ez derxistim, zû here bal hespê, ji dêla wê du mûyan bikişîne û bike berîka xwe. Li kîderê ketî roja teng, dane ser êgir, hespê destxweda bê hewara te. Tiştekî din jî: her rojên înîyan du beran têne ser kanîyê, ewana beranên sêr in, yek ji wana gewr e, yek sîs e (sipî ye). Ewanayê biçêrin, paşê wê bêne ser kanîyê avê vexun, paşê wê şerê hev bikin. Ewê xwê din, beranê sîs ji xûdanê wê gewr be, lê yê gewr jî wê sîs be. Li beranê gewr siyar nebe, ewê te bibe binê heft tevekên erdê.

Gulperî ji korê derdikeve. Birayên Mîrze Mehmûd wê ji korê dernaxin, bi mixenetî li wir dihêlin. Mîrze Mehmûd gotinên Gulperîyê pêk tîne, ji dêla hespê du mûyên dirêj kaş dike û datîne berîka xwe. Paşê dibîne, ku rastîyê jî du beran ji cîkî derketin, êm (gîha) xwerin, av vexwerin û dest pê kirin şer kirin. Xort bi şaşîtî xwe davêje ser beranê gewr, bi fikira ku ew beranê sîs e, wê wî derxe dinya ronik. Beranê gewr Mîrze Mehmûd dibe binê heft tevekê erdê, dinyayeke tarî.





:


: 2016-11-18; !; : 334 |


:

:

, , .
==> ...

1854 - | 1496 -


© 2015-2024 lektsii.org - -

: 0.075 .