.


:




:

































 

 

 

 


, ,




 

- : [307], [308] [309].

- , . , . .

, . , , .

. .

, .

, . , , , , , .

- - . , , , .

, , .

: [310], -

, , . , ..

, - . , , .

(nahik birîn) , .

(nanê mirya) -, . " " (Rojên belakirina nanê mirya), , .

.

"" , , :

 

Bi helalî, bi dilê safî,

Kure vî malî bî,

Tê bibî, bibî.

,

! !

.

, , , , . - , .

// . , , , , - , - .

- . . - . , " - ", , , .

, : , , , . : , , , .

, , . :

 

Memê Şvan, tu herderî,

Memê Şvan, tu qedrî,

Me zêdeke pez û hirî,

Nede me şîn û girî.

, ,

, ,

, .

, . [311]

- .

- , . , .

, - "" (Şûrebir)[312], .. .

: . //, - . -, .

- ,

- , - - .

-, , , , . , , .

.

, [313]. . , .

, ayca , -.

-. , . .

- - , .

- . " " (Dergevanê Melektaûs), , , .

, . .

, , .

, , , : " - //" (Ez xulmê ocaxa teme).

.

. : " - . ... . , ."[314]

. "" "", "",- . ; , . , . [315] (Mahiq) .

. - , , , , : " !"

, , . . , . , , " ", .

. "", "". , . , , .

, . , , , , , , , ..

- , ( "" - , , ).

, - , , , , . , - : " " (Ez bi vê biskêkim).

. , , . , "" . , . , . . . , . . , . , - - .

, / / , .

. //. - , , . , , , , - .

, , , - , , , .., , .

, .

 

19. Xidirnebî an jî Xidireylaz

Qedir û hurmeta Xidirnebî an jî Xidireylaz di nav gel da wek qedir û hurmeta Melekê Taûs e, ji ber ku ew jî di qilxê teyrede da, carna jî di qilxê merivan da li me dîyar dibe û hesab dibe Xwedayê ekindarîyê û bereketê.

Xidirnebî merivekî dîrokî bûye, esker bûye, bi esilê xwe va yûnanî bûye. Wek ku miletê şahidê şerê Alêksandr Makêdon, wisa jî miletê kurd, ku şahidê şerê Xidirnebî bûye, li ser wî gelek evsane derxistîye.

Gorî qisebendeke êzdîyan Xidirnebî ji Gurcistanê keçek revandîye, lema jî ew ber çavên gurcan reş e.

Gorî destana êzdîyan Xidireylaz ewî êzdîyan ji gelek xeta û belayan xilaz kirîye, ew bextewar kirîye û kirîye bin perr û baskên Melekê Taûs.

Di nav êzdîyan da Xidirnebî ruhekî qenc e, ew carna di qilxê teyrê sipî da, li ser hespê xwe siyarbûyî şerê ruhên xirab dike, merivan ji qezîya û bedbextîyan xilaz dike.

Xidirnebî di folklora kurdî da wek Xwedayê ekindarîyê û bereketê tê ber çavan. Xidirnebî gelekî mînanî Sûrb Sargîsê ermenîyan e.

Bal ermenîyan, gorî Gr. Xapansyan, Sûrb Sargîs Xwedayê mirinê û xuliqînê ye, ango ew karê Ara Gêxêsîkê berdewam dike[316].

Dîndarên êzdîyan heta niha jî Xidirnebî dihebînin, boy xatirê wî her sal ji 23 meha sibatê destpêkirî qurbanan didin, sê rojan rojîyan digirin, eyd û erefatên dînî derbaz dikin.

Di folklora kurdî da derheqa hatina Xidirnebî da kilam derxistine û di wan da xuya dibe, ku ew ji ezmanan peyayî ser erdê bûye û bi xwe ra kulîlkên buhuştê anîye:

 

Xidirnebî, were, di nav cinetê ra were

Bi pîvong, ser hêşinayê ra were

Were, were, îdî bihar e

Tu bereketê bîne bi xwe ra[317].

 

Di rojîyan da teşteke tijî ar datanîn ser nivînên sitêrrê û bawer dikirin, ku îza (rêç) simên hespê Xidirnebî wê ser arê sipî bimîne. Êzdî ser wê bawerîyê bûn, ku hema rêça simên hespê wî xuya bû, ew mal wê destxwe da dewlemend û bextewar be, mal wê bi zaroyan va tije be.

Di rojîyan da êzdîyan ne dixwer, ne vedixwer, di wan rojan da razana bi jinê ra guneh dihate hesibandin.

Roja çara piştî eydana Xidirnebî kurdan bi ar dîwarên malê, sitûn û kêranên ban nexş dikirin. Qîzan, kuran û pîran xewnên xwe şirove dikirin, ka kê çawa xeyalan dike, ku wê Xidirnebî bibîne di dema ew di ezmanan da difire, an jî îdî peyayî li ser erdê bûye, bi hêrs e, yan beşerxweş e, dema ew ji ezmanan peya bû, siteyrk şa bûn, an melûl bûn, hîv vedibeşirî an na?

Ev edet di nav ermenîyan da jî belavbûyî bû. Di Cavaxkê da: Milet ji van rojîyan ra dibêje rojîyên Sûrb Sargîs û roja şemîyê diçine dêrê û eyda wî bimbarek dikin. Di nav van pênc rojan da merivên wisa dikarî bibînî, ku di rojê da hinek kişmiş xwerine, an jî rojî girtine[318].

Bi bawerîya êzdîyan ruh û Melek derengê şevê ji ezmanan dadikevine erdê.

Wê rojê ji şebeqê heta êvara dereng êzdî diçine malên hev, bêy ku silav û kilav li hev bikin, pey hev dikine gazî: Eyda te bimbarek pîroz be.

Mêvanên hatî dor bi dor diçine rûyên neferên malê, paşê rûdinên nanê eydê dixun, li hinek cîyan li def û zurneyê dixistin, direqisîn, distiran û heta şev nîvê şevê şa dibûn. Keç û xort bona bigihîjine mirazên xwe, hey li ezmanan dinihêrîn, bona Xidirnebî bibînin ka ew çawa hildifire ezmanan, lê kalemêr berê xwe didane ezmanan bona bizanibin ka wê salê ekinê çawa be.

Ew eyd herdem derbaharê dihate derbazkirinê, dema dinya hişyar dibe.

 

X

 

,[319] .

, , . , , , , .

[1] - , .

, , - .

"" , , .

, , , / /, , .

. , . " , - ".[320]

- , , 23 , , .

. , :

 

Xidirnebî, were, nav cinetêra were,

Bi pivong, ser hêşnayara were,

Were, were, bihare,

Tu bereketê bîne xwera.

, , ,

,

, - ,

. [321]

 

[322] , , . , - .

, .

, (Eyd). , . , , , , .

: " , . , " [323]

, .

. , :

" " (Eyda te bimbarek be) . , . , , , , .

- .

 

II. Nimûneyên folklore kurdî

 

1. Abram

Di wextekê da merivekî bi aqil hebûye, navê wî Abram bûye. Meriv wî wek Melek nas dikirin. Ew aqil û marîfat Melekê Taûs dabû wî.

Rojekê Melekê Taûs Abram dicêribîne. Ew emirî li se wî û xanima wî Xetîceyê dike, ku ewana kurê xwe yê pênc salî Îso bibine çiyayê Cûdî, ber agirê ziyaretî û wî qurbana Xwedê bikin.

Melekê Taûs bi dengekî nerm gazî wan dike û dibêje:

Abram, Xetîce, ez emir dikim, ku hûn lawê xwe bibine çiyayê Cûdî û ji boy navê min wî bikine qurban.

Dê û bavê wî lawî gava ev behs dibihên, bi xwe va diçin. Abram ji xanima xwe zûtir ser hişê xwe da tê, lê Xetîce demeke dirêj li erdê dirêjkirî dimîne. Xetîce hela ser hişê xwe da nehatibû, Abram kurê xwe Îso hildide, dide pişta xwe û diçe serê çiyayê Cûdî, kurê xwe datîne ber êgir. Xetîce jî ser hişê xwe da tê, dibîne ku Abram û Îso ne li dora wê ne. Wê demê ew ser rûyê xwe pencerû dike, li serê xwe dixe, niqitkên xwînê ji rûyê wê dişirikin.

Em bêne ser Abram û Îso. Melekê Taûs nişkêva di qilxê teyrede da li wan dîyar dibe û dibêje:

-Abram, kêrê bigire destê xwe bona serê Îso jê bikî, wî bikî qurban.

Abram deng nake, kêrê hildide, dide ser situyê kurê belengaz, ku serê wî jê bike, lê Melekê Taûs carek din dike gazî û dibêje:

-Abram, ez ji te razî me, min tu cêribandî, tu di hindava min da helal î, ezê nehêlim tu kurê xwe serjê kî. Wî hilde û sax-silamet bibe mal, dayka wî niha danavî bû.

Abram şa dibe, zarê careke din dide pişta xwe, vedigere mal. Gava Xetîce kurê xwe sax û silamet dibîne, ji şabûna carek din dixeriqe, demek şûnda di ser hişê xwe da tê û bi zara xwe va heyr û hijmekar dimîne[324].

 

 

- . . . - , . .

, :

-, , .

. , , , . , , . , . .

. : ", , ". , , :

-, , . , . , .

, , . , , , . , .[325]

 

2. Nadîne

Wextekê di gundekî da du bengî diman, Nebo û Nadîne. Ewana gelekî ji hevdu hiz dikirin. Nebo dixwest bi Nadîneyê ra bizewicîya, lê ew bi xwe ji maleke destteng bû û dê û bavên keçikê jî dewlemend bûn. Nebo nikaribû qelenê keçikê bida û Nadîne bikira kevanî û bermalîya xwe.

Çareya Nebo tê birînê, ew diçe bal çiyayê Qeltaxçîyê, dua dike, gazî ruhên qenc dike, dibêje:

-Hey ruhên qenc, werine hewara min, bona ez û Nadîne bigihîjine mirazên hev.

Hema wê lezê çiyayê Qeltaxçîyê diqelêşe, ruhekî qenc jê derdikeve û dibêje:

-Nebo, here, tuyê bigihîjî mirazê xwe,- û destxweda betavedibe (winda dibe).

Nebo vedigere mal, dinihêre, ku mala wî ya berê tam guherîye, bûye qesir û Nadîne li wir rûniştîye, bê sebir li benda wî ye. Nebo gava dikeve qesirê, dibîne Nadîne xwe xemilandîye û ew ji xwe şerm dike. Nadîne radibe ser pîyan û Nebo hemêz dike. Ewana hev radimûsin û digihîjine mirazên hev[326].

 

 

 

- . , , . , .

. - rpe , :

-, , , , .

, : - , !

, . , . , .

, . , . . , .[327]

 

 

3. Êzdî

Êzdî bavê hemû êzdîyan bûye. Êzdî ji Êzdî çê bûne. Ewî gelekî ji heqîyê hiz dikir. Ew piştgirê kesîban bûye, bi hemû zordar û zordestan ra ketîye nava qal û cengê. Êzdî derketîye himberî Îsa û Muhemmed. Ew ne ketîye bin tesîra wan. Ewana jî ji dûr va çêrî Êzdî kirine, lê nikaribûne zora wî bibin.

Paşê Êzdî hilfirîyaye ezmanan û dest pê kirîye serokatî li dinyayê kirîye, lema jî guneh e çêrî Êzdî bikin, bi navê wî sondên derew bixwin[328].

 

 

 

- . . , , .

, . .

.[329]

 

4. Mîrze Mehmûd

Carekê kurekî 14 salî ji mal derdikeve û diçe bajarekî, bona li wir kar bike. Di rê da ew rastî xişirekî giranbuha tê, hinekî jê dûr marekî sipî dibîne, ku marekî reşî pîs xwe lê alandîye. Marê sipî nikare xwe ji marê reş xilaz bike.

Ev kurikê biçûk demeke dirêj li van dinihêre û dibêje:

-Ez gerekê vî marê sipî ji dest marê reş derxim.

Ew nêzîkî maran dibe, şûrê xwe ji kalên derdixe, xwe dirêjî marê reş dike û ew pirtî-pirtî dike, lê devê şûr bi sivikayî li pişta marê sipî dikeve û ew birîndar dike. Piştî ku marê reş perçe-perçeyî dike, marê sipî nêzîkî xort dibe û dixweze bi wî ra bibe nas.

Ew xort difikire, ku axirîya wî wê xirab be, ji ber ku ewî marek kuştîye, lema jî biryar dike vegere mal.

Ew xort tê ber mala xwe disekine, ji nişkêva li paş xwe dinihêre, ku ew marê sipî li dû wî hatîye, ku ewî bi xwe wî aza kiribû. Xort ditirse û dibêje:

-Ew jî qencîya min, erê? Niha jî tu dixwezî min bikujî, lema te daye dû min, hatî vira?

Mar lê dixe, diçe.

Xort derheqa vê yekê da ji neferên mala xwe ra bi hûrgilî dibêje.

Niha em bêne ser marê sipî. Derdikeve ku marê sipî keça şahmarê bûye, marê reş xwestîye wê birevîne, keçikê ne xwestîye, lema jî lê qelibîye, an go xwe lê alandîye. Lê marê sipî keça Şah winda bûbû, bavê wê lê digerîya.

Ew marên ku keçikê digerîyan, dibînin û texmîn dikin, ku ji pişta wê xwîn dikişe. Çavronayî didine Şah û keçikê dibine bal wî.

-Keça min, te dinya di serê me da reş kir, tu di ku da çûbûyî, kê rastî te hatibû, kê tu biribûyî,- Şah jê dipise.

Keçik ji bavê xwe ra şirove dike, ku çawa xortekî ew ji destê marê reş xilaz kirîye.

Şahê maran piştî ku van gotinan dibihê, difikire ka çawa bike, ku ji bin qencîya wî xortî derkeve.

Piştî sed rojan Şah gazî du marên serwext dike û emirî ser wan dike herine filan gundî, filan malê û elamî Mîrze Mehmûd bikin, ku Şahmar gazî wî dike. Keça Şah emirî ser wan maran dike, ku pêşî Mîrze Mehmûd bînine bal wê, paşê bibine bal bavê wê.

Ev marên efat diçine mala wî xortî û ji Mîrze Mehmûd ra dibêjin, ku Şah gazî wî dike, ew gerekê bi wan ra here.

-Hûn ji min çi dixwezin? Eger hûn hatine min bikujin, yekser bêjin, çima vedişêrin?

Ji marên mêrxas yek dibêje, ku nêta wan ya kuştinê tune, tenê hatine wî bibin, lê eger ew neyê, emir heye, ku wî bikujin. Xort dibîne, ku nikare ji dest wan xilaz bibe, radibe, dide dû wan, diçe. Hersê digihîjine ber zinarekî, mar dest pê dikin serê xwe li zinêr dixin, zinar di ortê da dibe du kerîyan û maleke mînanî koçik û serayan ber wan vedibe. Xort hêrs dikeve. Yek ji maran dibêje:

-Tu ber dêrî bisekine, yek ji me wê here hundur, bona destûrê bistîne.

Yek ji maran dikeve hundur û keçikê agahdar dike, ku Mîrze Mehmûd hatîye. Keçik gava ev behs bihîst, gelekî şa bû û çû pêşîya Mîrze Mehmûd, ew hemêz kir û gotê:

-Birayê min, xilazkirê min, niha bavê min gazî te kirîye, wê ji te pirs bike ka tu ber qencîya xwe va çi dixwezî, ewê bide te. Tu malê dinê (dewlemendîyê) nexweze, bêjê ji xerzên xwe hinekî têke devê min, tiştekî din naxwezim. Bizanibe, ku Şah qencîyên wisa ji tu kesî ra nake, lê wê bona te bike, ji ber ku te qencîyeke mezin kirîye.

Mîrze Mehmûd bi maran ra tevayî diçe bal Şah. Gava Şah çav li Mîrze Mehmûd dikeve, di pêşîya wî da diçe, ew hemêz dike û kêleka xwe dide rûniştandin. Mar diçin û xort bal Şahmar bi tenê dimîne. Rojtira dinê Şah ji xort dipirse:

-Merivê Xwedê, te keça min û namûsa min xilaz kirîye, çi ku dilê te dixweze, emir bike.

-Ez xulam, ez tiştekî naxwezim, xên ji xerzên te, hinekî têke devê min.

Şahmar gava van gotinan dibihê, hêrs dikeve û dibêje:

-Xwezî min bizanibûya, ku kê derheqa kemala xerzan da ji te ra gotîye. Lê min îdî sond xwerîye, gerekê xweyê sozê xwe bim.

Şah ji xerzên xwe hinekî dike devê Mîrze Mehmûd, çend hediyayan didê û verê dike.

Mîrze Mehmûd dest pê dike bi zimanê hemû heywanan dipeyîve. Ew gişk ji Mîrze Mehmûd hiz dikirin[330].

 

 

. - , , . .

, . , . , , .

, , .

. : - !? .

. ... . , . , .

, , , , , . .

- , , - : - - ?

, .

, . .

, .

- ey, eo . :

- ? , !?

, , - . , , . - , . . , . :

- , .

, . . :

- , , . , . , . , , . .

. . , . :

- , . , - .

- , . .

, , :

- , ! , .

, .

, . .[331]

 

5. Silo

Di wextekê da merivekî dewlemend, lê gelek tima (çikûz) hebûye. Navê wî Bedir bûye. Sê hezar pez û 15 şivanên Bedir hebûn. Bedir herdem li ser wan hêrs dikeve û li wan dixe. Di dinyayê da merivekî mînanî wî bêxwedê tunebû, ewî alî tu kesî nedikir. Bedir sal donzdeh meh ew didane xebatê. Her şivanek di salê da ji Bedir tenê 8 berx distendin. Eger gur pezên Bedir bixwerana, an jî winda bûna, Bedir ew 8 berx kêm dikir. Gelek caran şivanên belengaz destevala ser mala xwe da vedigerîyan.

Ev yek li Melekê Taûs xweş ne dihat. Ewî ruhekî di qilxê merivan da şande mala Bedir, bona wî bicêribîne. Xortekî genc êvarê bû mêvanê mala Bedir. Bedir silav dayê û gotê:

-Selam, tu ser serê min û çavên min ra hatî!

-Tu mêvana xwey dikî? -mêvan pirsî.

-Mêvan mêvanê Xwedê ye, keremke, were odê.

Mêvan çû odê, ser kulêv rûnişt, jê ra balgî anîn bona pala xwe bidê. Bedir emirî ser xanima xwe kir:

-Zû bike, nan bîne, mêvanê me niha birçî ye.

Perîşanê (xanima Bedir) nan anî, wana nanê xwe xwer. Perîşanê textê nên paqij kir, paşê Bedir ji xort pirsî:

-Xortê delal, tu ser çavên min, ser serê min ra hatî. Gelo tu di ku da diçî?

-Ezê herim bal Şemsikan[332], lê dixwezim berî çûyînê pirsekê li te bikim apê Bedir. Di gundê we da gelek merivên kesîb hene, gelo dewlemend alîkarîya wan dikin?

-Xwedê dewlemendan wek dewlemend anîye dinyayê, kesîban jî wek kesîb. Dewlemend ji bo çi gerekê alîkarîya kesîban bikin, her yek qismetê xwe dixwe.

Xort îdî deng ne kir. Cîyê wî danîn û hemû razan. Nîvê şevê ruhê di qilxê merivan da radibe, diçe derva.

Sibê şebeqê neferên malê hişyar dibin, dibînin ku mêvan betavebûye. Hêja ser hisehisan dikevin, ku mêvan ruh bûye.

Bedir bona pezên xwe derxe derva, diçe gomê, dibîne ku nîvê pêz ji nexweşîya ketewê qir bûye. Bedir her tişt fêm dike[333].

 

 

. . . , , . . Be . . , , . .

, , . :

- ? - .

- , . - ,- .- , .

. , :

- , , , ?

- [334], , . , - ?

- , - . !? .

. , . . ,

, , , . , .[335]

 

6. Hikyat derheqa erd û ezman da

Rojekê dewrêşên erd û ezmanan bi hev ra ketine minaqeşeyê

-Ez ji te xurttir im,- dewrêşê ezmanan got.

-Yê xurt ez im,- dewrêşê erdê got.

Ewana li hev tên, ku hêz û zorayên xwe bicêribînin.

-Eger ez nebim, baranê nebare,- dewrêşê ezmanan got,- wê ba tunebe, şev û roj wê bibin yek, eger wisa be, erd wê nikaribe miqatî li heywanan û hêşinayê bike.

-Dewrêşê ezmanan,- dewrêşê erdê bersîva wî da,- tu rast dibêjî, niha guh bide, ezê derheqa hêza xwe da bêjim. Eger erd tunebe, îdî baran wê ji çi ra be, hêz û zoraya bayê û tavê çi ra ne? Ew tiştê ku ez li ser erdê dikim, tu nikarî bikî. Meriv ser erdê digerin, kirîn û firotan jî ser pişta merivan e, xêr û şerê merivan ser min e. Ziyaret, horî-perî û melek bi min dijîn. Gava meriv qurbanan didin, ew seba xatirê Xwedayê min e. Ew tiştê ez li ser erdê dibînim, eger tu bibînî, tuyê ber xwe nedî.

Dewrêşê ezmanan gava ev gotinên dewrêşê erdê bihîst, deng ne kir, pê ra qayîl bû.

Meriv gava dua li Xwedê dikin, pêşî şikirîya xwe li erdê tînin, paşê li ezmîn tînin, pêşî berê xwe didine erdê, paşê ezmîn[336].

 

 

 

- . - , - . - , , - . .

- , - , - , , - , , .

- , , - . - , . , . , - . , . , - , . , , . , . , , . [337]

 

7. Ziyaret

Di bawermendîyên kurdan da dîk jî cîkî layîq digire, yê ku her ro di wextê xwe da bang dike, ew di malhebûnê da seheteke zindî bû, xwesma di dema çandinîya baharê û payîze da, di demên ekinberevkirinê da. Her sibe, hema bêje di eynî wextê da bangdayîn bal êzdîyan fikireke wisa saz kiribû, ku di wê yekê da biryara yê jorîn heye, ew ser wê fikirê bûn, ku di nav bedena dîk da ruhek heye, ku wî mecbûr dike bang bide. Lê gava mirîşk bikira qirte-qirt, wê ecêbek bihata serê neferên malê. Bi vî awayî, êzdî ekindarî, xweşbextî û bextreşîya malê, jîyan û mirin, hatina baharê û bûyarên din bi teyredeyên malê û kûvî va girê dida

Di wextekê da du xûşk hebûne. Wana çi ji Xwedê xwestîye, Xwedê daye. Rojekê xûşka mezin ji ya biçûk ra dibêje:

-Kê ku miraz, aqil û dewlet dixweze, bira bê bal min, eger dilê wî paqij be, ezê tu tiştî texsîr nekim. Werin her yek ji me hilkişe serê çiyakî, em binihêrin ka ji me kê zû karê xwe dimeşîne.

Xûşka biçûk dibêje:

-Xûşkê, ne axir em ruhên nebîna ne, meriv wê ji ku bizanibin, ku em li çiya ne û hêza me çiqas e.

-Emê derheqa vê yekê da ji koçekekê ra bêjin, ew jî bira ji merivan ra bêje û ewana wê bên bal me.

Ewana wisa jî dikin, derheqa daxaza xwe da ji koçekekê ra dibêjin, koçek jî derheqa wan ruhan da ji merivan ra dibêje. Gava meriv dikevine rojên teng, hildikişine çiyan, ji ber ku di nav gel da çiya wek ziyaret in

Xûşka mezin berê xwe dide xûşka biçûk, dibêjê:

-Xûşkê, îcar te dît, gotina min derket; tê wê maneyê ku ez bi ser ketim.

-Welle, tu rast î, xûşka din bersîvê dide[338].

 

 

 

. , . - :

- , . , , - , .

:

- , -, , ?

- , , .

. , .

, , .

:

- , , .

- . , - .[339]

 

 

8. Kê dinya xuliqandine?

Dinya Melekê Taûs, Şêxîsin û sultan Êzîd xuliqandine. Ewana mînanî teyredeyan ji ezmanan hatin û dinya xuliqandin. Wana ji xwelîyê, avê, êgir û hewayê meriv çê kirin û navê wî danîn Adem. Paşê fikirîn, ku merivek tenê di dinyayê da nikare tiştekî bike. Lema jî gerekê hevaleke wî hebe, bona ew bibine hevalên hev yê jîyanê û ji wana meriv çê bin, li dinyayê bela bin, em jî bi wan va şa bin. Ewana Hewayê jî dixuliqînin, di baxçê sûrkirî da ew teslîmî Adem dikin. Paşê Melekê Taûs ji xwelîyê heywan û dewar çê kirine, kerîyê pêz daye Adem. Adem û Hewa bi goştê wana ebûra xwe dikin. Melekê Taûs zureta Adem hînî xwelîbêcerkirinê, nikandina darên fêkîyan, daçikandina pincarê dike. Paşê dibe teyrede û difire. Lema jî êzdî Melekê Taûs dihebînin[340].

 

 

?

 

, / / . . , , . : ? , . . , .

, , .

. . , . . .[341]

 

9. Simo

Di bawermendîyên kurdan da dîk jî cîkî layîq digire, yê ku her ro di wextê xwe da bang dike, ew di malhebûnê da seheteke zindî bû, xwesma di dema çandinîya baharê û payîze da, di demên ekinberevkirinê da. Her sibe, hema bêje di eynî wextê da bangdayîn bal êzdîyan fikireke wisa saz kiribû, ku di wê yekê da biryara yê jorîn heye, ew ser wê fikirê bûn, ku di nav bedena dîk da ruhek heye, ku wî mecbûr dike bang bide. Lê gava mirîşk bikira qirte-qirt, wê ecêbek bihata serê neferên malê. Bi vî awayî, êzdî ekindarî, xweşbextî û bextreşîya malê, jîyan û mirin, hatina baharê û bûyarên din bi teyredeyên malê û kûvî va girê didan.

Di wextekê da padîşahek hebûye, keçeke wî hebûye. Keçik şevan winda dibû, kesî nizanibû ka ew di ku da diçe. Di wî bajarî da pîrejinek dima, kurekî wê hebû, navê wî Simo bû.

Simo ji diya xwe ra dibêje:

-Dayê can, ez gerekê bibime zavayê padîşah.

Dê pê ra qayîl nabe û dibêje

-Lawo, çi karê te bi keça padîşah ketîye

Simo diçe bal padîşah û dibêje:

-Padîşahê min, ez dixwezim bizanibim, ka keça te bi şevan di ku da diçe?

Padîşah dibêje:

-Gelek xortan soz dabûn keça min bibînin, lê piştî ku nikaribûn, min serê wan da jêkirinê; aqilê min nabire, ku tu bikaribî cîyê keça min bizanibî.

-Ezê keça te bibînim, bi şertê ku ez pê ra bizawicim.

Padîşah pê ra razî dibe. Xort cote solên hesinî pê dike, dikeve odeya keçikê, bona pê ra biaxive. Keçik kursîyekê tîne, bona ew rûnê. Xort rûdinê û qestbende dixeriqe û ji kursîyê dikeve. Keçik radibe, cî û nivînan jê ra datîne, kincên xort jê dêxe û dike nava nivînan bona ew razê. Keçik difikire, ku heta xort hişyar be, ewê bi lez here cîyê xwe û vegere. Ew ji kulekê derdikeve û diçe. Demekê şûn da xort radibe û dide dû wê. Keçik diçe dikeve binê behrê. Simo ser kevirekî kumekî sêr dibîne. Ew kum hildide û diçe. Ew ji kum ra dibêje

-Ez heyrana te me, bilezîne, min bigihîne keça padîşah.

Kumê sêr Simo dibe binê behrê. Li wir odeyekê dibîne. Dikeve hundur, dibîne ku keçik rex xortekî ciwan rûniştîye û bi hev ra ketine nava henek û laqirdîyan. Simo xwe vedişêre. Xortê rex keçikê rûniştî gustîlkekê pêşkêşî keçikê dike û ew datîne ser sifreyê. Keç û xort dîsa dikevine nava kêf û henekan, derheqa gustîlkê da ji bîr dikin. Simo bi surî gustîlê ji ser sifreyê hildide, dike tilîya xwe. Xortê bedew diçe derva, xortekî din dikeve odeyê, ew jî gustîlkekê wek hediya datîne ser sifreyê. Simo ew jî hildide, dike tilîya xwe. Xwerina wan ser sobeyê dikelîya, Simo kumê sêr di sêrî da nêzîkî beroşa xwerinê dibe û temamîya xwerinê dixwe, lê keç û xort wî nabînin.

Keçik dibêje:

-Xêr be, ev çi qewimî, gustîlkên me dizîn, xwerina me jî tune.

Cara duduyan ser sobeyê xwerinê çê dikin û dixwin. Keçik radibe, xatirê xwe ji xort dixweze, li ser sifreya sêr rûdinê û dibêje:

-Delalê min, sibê van çaxan min bigihîne welatê min.

Sifre keçikê dibe mala bavê wê. Kumê Simo jî wî dibe. Ew berî keçikê dikeve odeyê û di nav cîyê xwe da pal dide, wisa dide xuyakirin, ku giva razaye. Sibê şebeqê xort diçe bal padîşah û dibêje:

-Padîşahê min, ji kerema xwe gazî keça xwe bike.

Xort ji padîşah destûra xeberdanê dixweze û her tişt jê ra dibêje. Ew çi ku dibêje, keçik nana nake. Simo berê xwe dide padîşah, dibêje:

-Padîşahê min, de ka keça xwe bide min, ez dixwezim pê ra bizewicim.

Erê, ez xweyê sozê xwe me, lê bi şertê ku tu çil ga bibî wî çiyayê ziyaretî biçêrînî, kok bikî, ku roja dawetê serjê bikim.

Di wî çiyayî da ruhek dijî, tu kes nikaribû biçûya wira, lema jî padîşah dixwest Simo bişanda wira, ku ji wira venegerîya, ji ber ku ne dixwest keça xwe bida wî.

Simo 40 ga dide pêşîya xwe û dajo çiyayê ziyaretî. Dibîne ku li serê çiyê merivek sekinîye û neynûkên tilîyên wî gelek dirêj in, serê wî mezin e; meriv jê sawê dikişîne.

-Xorto,- ruhê çiyê dibêje,- binihêre, ew şikeft ya min e, li wir pêlekanek heye, ji kerema xwe bîne, da ku ez peya bime erdê.

-Tu dixwezî peya bibî ku min bixwî, erê?- Simo dipirse.

-Na, ezê peya bibim û alîkarîya te bikim.

Xort diçe pêlekanê tîne û datîne bin lingên ruhê di qilxê merivan da. Ruh ji zinêr dadikeve jêr û ji xort ra dibêje:

-Vegere mal, piştî 40 rojan were gayên xwe bibe.

Xort vedigere mal, 40 rojan şûnda careke din hildikişe çiyê, hew dibîne, ku gayên wî wisa kok bûne, ku bûne wek boxeyan. Ew razîbûna xwe dide wî ruhî, gayên xwe dide ber xwe, dajo tê bajêr. Dibîne, ku padîşah keça xwe daye kur&eci





:


: 2016-11-18; !; : 509 |


:

:

, ; , .
==> ...

1578 - | 1370 -


© 2015-2024 lektsii.org - -

: 0.325 .